Warunkowość

16-01-2023

• Podstawowy, obowiązkowy element płatności bezpośrednich. Kładzie  większy nacisk na kwestie środowiskowe i klimatyczne. Będzie połączeniem  obecnych wymogów zazielenienia i zasady wzajemnej zgodności (w skład której wchodzą normy dobrej kultury rolnej zgodnej z ochroną środowiska – normy GAEC i podstawowe wymogi w zakresie zarządzania – wymogi SMR).
• Uzależnia otrzymanie pełnego wsparcia od zapewnienia przez beneficjentów przestrzegania tych norm i wymogów (tak jak obecna zasada wzajemnej zgodności).
• Za nieprzestrzeganie wymogów warunkowości kwota płatności co do zasady może ulec zmniejszeniu o 3% – tak jak obecnie w zasadzie wzajemnej zgodności.
• Wskazuje normy (GAEC) i wymogi (SMR) w podziale na główne obszary oddziaływania:

1. Klimat i środowisko (łagodzenie zmiany klimatu i przystosowanie się do niej, woda, gleba, bioróżnorodność)
   
   Zmiana klimatu:

• Norma GAEC 1: Utrzymywanie trwałych użytków zielonych w oparciu o stosunek powierzchni trwałych użytków zielonych do powierzchni użytków rolnych na poziomie krajowym.

Udział trwałych użytków zielonych (TUZ) w powierzchni gruntów rolnych
w skali całego kraju nie może się zmniejszyć o więcej niż 5% w stosunku do roku referencyjnego 2018[1]. W przypadku zmniejszenia wskaźnika TUZ o więcej niż 5%, przekształcanie trwałych użytków zielonych jest niedopuszczalne a rolnicy, którzy przekształcili trwałe użytki zielone, będą zobowiązani do przywrócenia określonej powierzchni gruntu w TUZ lub odtworzenia TUZ na innym gruncie.

• Norma GAEC 2: Ochrona terenów podmokłych i torfowisk (będzie obowiązywać od 2025 r.).

Na wyznaczonych obszarach podmokłych i torfowiskach rolnicy będą zobowiązani przestrzegać wymogów, które zostaną doprecyzowane przed wdrożeniem normy w 2025 roku, po odpowiednim dostosowaniu i zmianach w Planie Strategicznym dla Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023-2027 (PS WPR).

• Norma GAEC 3: Zakaz wypalania gruntów rolnych.

Zakaz wypalania gruntów rolnych, z wyjątkiem punktowego wypalania roślin, części roślin lub resztek pożniwnych ze względów związanych ze zdrowiem roślin. W przypadku stwierdzenia wypalania na gruntach rolnych powstałych na skutek zalecenia inspektora Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa mającego na celu niszczenie chorób kwarantannowych roślin czy działania siły wyższej lub okoliczności nadzwyczajnych takich jak poważna klęska żywiołowa w dużym stopniu dotykająca grunty rolne gospodarstwa, sytuacja taka nie będzie traktowana jako niespełnienie normy.

2. Woda:

• Norma GAEC 4: Ustanowienie stref buforowych wzdłuż cieków wodnych.

Zakaz stosowania nawozów oraz środków ochrony roślin na gruntach rolnych w pobliżu wód powierzchniowych w odległości wynoszącej co najmniej 3 m.

• NOWY SMR 1: Ramowa Dyrektywa Wodna.

Wymogi dotyczące kontroli pozwoleń, w tym na pobór wód w ilości średniorocznie większej niż 5 m³ na dobę.

• SMR 2: Ochrona wód przed zanieczyszczeniami spowodowanymi przez azotany pochodzenia rolniczego

Przestrzeganie wymogów dotyczących:

1. stosowania nawozów zawierających azot, w tym m.in. odpowiednich terminów i dawkowania, w tym m.in. nieprzekraczanie rocznej dawki nawozów naturalnych zawierającej nie więcej niż 170 kg azotu w czystym składniku na 1 ha użytków rolnych;
2. sposobów przechowywania nawozów naturalnych oraz postępowania z odciekami;
3. rolniczego wykorzystania nawozów, m.in. w pobliżu wód powierzchniowych;
4. posiadania i przechowywania dokumentacji.
5. Gleba (ochrona i jakość):

• Norma GAEC 5: Zarządzanie orką w celu zmniejszenia ryzyka degradacji i erozji gleby, biorąc pod uwagę nachylenie terenu.

Grunty orne położone na stokach o nachyleniu ≥ 14% uznaje się za utrzymywane zgodnie z normami, jeżeli gruntów tych:

1. nie wykorzystuje się pod uprawę roślin wymagających utrzymywania redlin wzdłuż stoku;
2. nie utrzymuje się jako ugór czarny w okresie jesienno-zimowym (od dnia 1 listopada do dnia 15 lutego).

Na gruntach ornych, położonych na stokach o nachyleniu ≥ 14%, wykorzystywanych pod uprawę roślin wieloletnich oraz w uprawach trwałych (sady – drzewa owocowe) położonych na tych stokach – utrzymuje się okrywę roślinną lub ściółkę w międzyrzędziach.

• Norma GAEC 6: Minimalna pokrywa glebowa w najbardziej newralgicznych okresach.

Na powierzchni stanowiącej co najmniej 80% gruntów ornych, wchodzących w skład gospodarstwa rolnego utrzymuje się okrywę ochronną gleby w okresie od dnia 1 listopada do dnia 15 lutego. Jako spełnienie wymogów normy uznaje się m.in.: okrywę roślinną (uprawy ozime, trawy na gruntach ornych, międzyplony ozime), pozostawienie ścierniska, grunty pokryte resztkami pożniwnymi, czy mulczem. W uprawach trwałych (sady – drzewa owocowe) utrzymuje się okrywę ochronną gleby w międzyrzędziach w okresie od dnia 1 listopada do dnia 15 lutego.

• Norma GAEC 7: Zmianowanie i dywersyfikacja upraw na gruntach ornych.

Gospodarstwa powyżej 10 ha gruntów ornych zobowiązane są do:

• prowadzenia upraw na powierzchni co najmniej 40% gruntów ornych w taki sposób, aby na każdej działce rolnej, na tych gruntach, w porównaniu z rokiem poprzednim, była prowadzona inna uprawa w plonie głównym.
  
  Powyższe obowiązki uznaje się za spełnione na danej działce rolnej w przypadku wprowadzenia po zbiorze plonu głównego uprawy wtórej, tj. międzyplonu (ozimego lub ścierniskowego lub wsiewki poplonowej), z okresem utrzymania przez co najmniej 8 tygodni od terminu wysiewu, a w przypadku wsiewki – od terminu zbioru uprawy w plonie głównym.
  
  Jednocześnie na wszystkich gruntach ornych w gospodarstwie, taka sama uprawa w plonie głównym nie może być prowadzona dłużej niż 3 lata.
  
  Powyższe zasady nie obowiązują w przypadku upraw korzystnie wpływających na poprawę i zachowanie potencjału gleby, takich jak: rośliny bobowate, trawy i inne zielne rośliny pastewne, mieszanki bobowatych drobnonasiennych z trawami, grunty ugorowane oraz uprawy wieloletnie.
   
• prowadzenia co najmniej 3 różnych upraw na gruntach ornych, przy czym uprawa główna nie może zajmować więcej niż 65% gruntów ornych, a dwie uprawy główne łącznie nie mogą zajmować więcej niż 90% gruntów ornych.
  
  Z wdrażania normy wyłączone są gospodarstwa:
• w których więcej niż 75% gruntów ornych jest wykorzystywanych do produkcji traw lub innych zielnych roślin pastewnych, uprawy roślin strączkowych lub ugorowanych lub stanowi sumę powyższych,
• w których więcej niż 75% użytków rolnych stanowią trwałe użytki zielone lub jest wykorzystywanych do produkcji traw lub innych zielnych roślin pastewnych, lub stanowi sumę powyższych.
  
  Jednocześnie gospodarstwa, w których prowadzona jest produkcja ekologiczna zgodnie z rozporządzeniem (UE) nr 2018/848, potwierdzona certyfikatem, uznaje się za spełniające normę GAEC 7.

4. Różnorodność biologiczna i krajobraz (ochrona i jakość):

• Norma GAEC 8: Utrzymanie elementów i obszarów nieprodukcyjnych.

Rolnicy są zobowiązani do:

1. zachowania elementów krajobrazu (obowiązek zachowania drzew – pomników przyrody, oczek wodnych o pow. do 100 m², rowów
   do 2 m szerokości);
2. przestrzegania zakazu przycinania żywopłotów i drzew podczas okresu lęgowego ptaków oraz okresu wychowu młodych (zakaz nie dotyczy drzew owocowych, wierzb i zagajników o krótkiej rotacji);
3. zagwarantowania minimalnego udziału co najmniej 4% gruntów ornych na poziomie gospodarstwa przeznaczonych na obszary
   i elementy nieprodukcyjne, w tym grunty ugorowane.
   
   Jednakże istnieje możliwość obniżenia tego odsetka do 3% pod warunkiem, że rolnik przeznaczy dodatkowo 4% na międzyplony lub uprawy wiążące azot uprawiane bez stosowania środków ochrony roślin – obowiązek nie dotyczy gospodarstw o powierzchni poniżej 10 ha gruntów ornych.
   Do przeliczenia rzeczywistej powierzchni elementów i obszarów nieprodukcyjnych uwzględnianych w ramach GAEC 8 stosowane są współczynniki konwersji i ważenia. Ich wartość odzwierciedla zróżnicowane znaczenie poszczególnych obszarów dla różnorodności biologicznej.

Tabela 3. Współczynniki konwersji i ważenia w ramach GAEC 8.

• Norma GAEC 9: Zakaz przekształcania lub zaorywania TUZ wyznaczonych jako cenne na obszarach Natura 2000.

Rolnicy są zobowiązani do przestrzegania zakazu przekształcania lub zaorywania cennych trwałych użytków zielonych, które zostaną wyznaczone na obszarach Natura 2000, w oparciu o opracowywane przez właściwy organ nowe i zaktualizowane plany zadań ochronnych (PZO) i plany ochrony (PO) dla poszczególnych obszarów Natura 2000.

• SMR 3 – Ochrona dzikiego ptactwa i SMR 4 Ochrona siedlisk przyrodniczych oraz siedlisk dzikiej fauny i flory.

Na obszarach Natury 2000 rolnicy zobowiązani są do przestrzegania wymogów obligatoryjnych wynikających z planów zadań ochronnych (PZO) lub planów ochrony (PO) w zakresie dotyczącym typów siedlisk przyrodniczych, gatunków zwierząt i roślin objętych ochroną lub w zakresie dotyczącym gatunków ptaków objętych ochroną, np. poprzez ekstensywne użytkowanie TUZ.

5. Zdrowie publiczne, zdrowie zwierząt i zdrowotność roślin (bezpieczeństwo żywności, środki ochrony roślin):

• NOWY SMR 8 – Zrównoważonego stosowania pestycydów.

Wymogi dotyczące ograniczeń w stosowaniu środków ochrony roślin na obszarach chronionych m.in. na terenie parków narodowych, obszarach Natura 2000, strefach wody do poboru, strefach ochrony siedlisk oraz wymogi dotyczące postępowania z opakowaniami
po środkach ochrony roślin, resztkami cieczy użytkowej po zabiegu, czy też unieszkodliwianiem niewykorzystanych środki ochrony roślin).

• SMR 5 – Bezpieczeństwo żywności i pasz.

Wymogi dotyczące bezpieczeństwa żywności, w tym dotyczące higieny produkcji produktów pochodzenia zwierzęcego i roślinnego, wymaganej dokumentacji, wymagań z zakresu zdrowia zwierząt produkujących mleko, higieny pomieszczeń i wyposażenia w produkcji mleka, a także higieny podczas udoju i przechowywania mleka.

Wymogi dotyczące bezpieczeństwa pasz, w tym dotyczące wymaganej dokumentacji i higieny (wytwarzanie, przechowywanie, wprowadzanie do obrotu).

• SMR 6 – Zdrowie zwierząt.

Dyrektywa 96/22/WE dotycząca zakazu

Wymogi dotyczące zdrowia zwierząt obejmujące zakaz stosowania niektórych związków o działaniu hormonalnym, tyreostatycznym
i ß-agonistycznym, a także zakaz wprowadzania na rynek produktów od zwierząt, którym te środki zostały podane.

• SMR 7 – Zdrowotność roślin.

Wymogi obligują rolników stosujących środki ochrony roślin do właściwego ich stosowania, czyli zgodnie z etykietą, przy użyciu sprzętu sprawnego technicznie oraz prowadzenia ewidencji zabiegów oraz posiadania aktualnego zaświadczenie o ukończeniu szkolenia.

6. Dobrostan zwierząt

• SMR9 – Dobrostan cieląt i SMR10 – Dobrostan świń i SMR 11 – Zwierząt hodowlanych
  
  Wymogi dotyczą zapewnienia zwierzętom m.in. odpowiednich warunków bytowych oraz opieki.
  
  Usunięto z zakresu warunkowości wymogi SMR dotyczące:
• Identyfikacji i rejestracji zwierząt (IRZ) w zakresie: świń (Dyrektywa 2008/71/WE), bydła (Rozporządzenie UE nr 1760/2000) oraz owiec i kóz (Rozporządzenie Komisji (UE) nr 21/2004).
• Chorób zwierząt w zakresie Zapobiegania, kontroli i zwalczaniu niektórych przenośnych gąbczastych encefalopatii (TSE) – Rozporządzenie (UE) 999/2001.
  Ponadto, w odniesieniu do roku 2023 wprowadzono czasowe odstępstwo od:
• wdrożenia normy GAEC 7 – zmianowanie;
• obowiązku ugorowania gruntów w ramach normy GAEC 8 (oznacza to, że w części dotyczącej przeznaczenia minimalnego udziału gruntów ornych
  na obszary nieprodukcyjne – możliwe będzie prowadzenie produkcji na gruntach ugorowanych z określonymi wyjątkami, tzn. z wyjątkiem uprawy kukurydzy, soi i zagajników o krótkiej rotacji).

[1] Wskaźnik ten wynosi 18,33% (2 615 978,36 ha TUZ/14 270 946,21 ha użytków rolnych x100%)

Źródło

https://www.gov.pl/web/rolnictwo/warunkowosc



Źródło
Podlaska Izba Rolnicza
http://pirol.pl