W naszym cyklu o nowym Krajowym Planie Strategicznym piszemy dzisiaj o normach GAEC, które będą obowiązywały rolników. Poniżej przedstawiamy ich najważniejsze elementy.
Dział: Zmiana klimatu (łagodzenie i przystosowanie się do zmian)
Norma GAEC 1: Utrzymywanie trwałych użytków zielonych w oparciu o proporcję trwałych użytków zielonych w stosunku do użytków rolnych
Opis obowiązków:
Udział trwałych użytków zielonych (TUZ) w powierzchni gruntów rolnych w skali całego kraju nie może się zmniejszyć o więcej niż 5 % w stosunku do roku referencyjnego 2018. W przypadku zmniejszenia wskaźnika TUZ o więcej niż 5 %, przekształcanie trwałych użytków zielonych jest niedopuszczalne, a rolnicy, którzy przekształcili trwałe użytki zielone, będą zobowiązani do przywrócenia określonej powierzchni gruntu w TUZ lub odtworzenia TUZ na innym gruncie. Wartość wskaźnika referencyjnego (w tym metoda obliczania)wynosi 18.33.
Zakres terytorialny
Cały kraj.
Zobowiązani do przestrzegania
Rolnicy podlegający warunkowości, którzy posiadają w swoim gospodarstwie TUZ lub którzy przekształcili TUZ.
Wkład w osiągnięcie głównego celu normy GAEC
Trwałe użytki zielone w dużym stopniu przyczyniają się do ochrony zasobów węgla, a także ochrony gleby, zwiększenia pochłaniania dwutlenku węgla oraz zachowania różnorodności biologicznej.
Norma GAEC 2: Ochrona torfowisk i terenów podmokłych
Opis obowiązków:
Na wyznaczonych obszarach podmokłych i torfowiskach rolnicy będą zobowiązani przestrzegać wymogów, które zostaną doprecyzowane przed wdrożeniem normy w 2025 roku, po odpowiednim dostosowaniu i zmianach w Planie Strategicznym. Normą zostaną objęte gleby pochodzenia organicznego o zawartości materii organicznej ≥ 30% o łącznej miąższości co najmniej 40 cm. Wdrożenie normy od 2025 r. pozwoli na bardziej precyzyjne wyznaczenie obszarów, które będą objęte normą.
Zakres terytorialny
Cały kraj.
Zobowiązani do przestrzegania
Rolnicy podlegający warunkowości, o której mowa w art. 12 rozporządzenia w sprawie planów strategicznych, posiadający w swoim gospodarstwie wyznaczone obszary podmokłe i torfowiska.
Wkład w osiągnięcie głównego celu normy GAEC
Utrzymanie obszarów podmokłych i torfowisk w celu magazynowania węgla w glebie i zapobiegania emisji dwutlenku węgla do atmosfery.
Norma GAEC 3: Zakaz wypalania ściernisk, chyba że odbywa się to ze względów związanych ze zdrowiem roślin
Opis obowiązków
Zakaz wypalania gruntów rolnych, z wyjątkiem punktowego wypalania roślin, części roślin lub resztek pożniwnych ze względów związanych ze zdrowiem roślin. W przypadku stwierdzenia wypalania na gruntach rolnych powstałych na skutek zalecenia inspektora Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa mającego na celu niszczenie chorób kwarantannowych roślin czy działania siły wyższej lub okoliczności nadzwyczajnych takich jak poważna klęska żywiołowa w dużym stopniu dotykająca grunty rolne gospodarstwa, sytuacja taka nie będzie traktowana jako niespełnienie normy.
Niezależnie od zalecenia inspektora Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa, rolnik może zdecydować o punktowym wypalaniu ze względów związanych ze zdrowiem roślin. Punktowe wypalanie można zastosować w szczególności do spalenia na polu łętów ziemniaka (np. w przypadku wykrycia w bulwach ziemniaka bakterii Clavibacter sepedonicus, Ralstonia solanacearum); roślin pomidora porażonych przez Tomato brown rugose fruit virus; materiału szkółkarskiego (drzewka i krzewy owocowe, ozdobne) porażonego przez Regulowane Agrofagi Niekwarantannowe (RAN); w przypadku występowania agrofaga niekwarantannowego (np. Cydalima perspectalis), gdzie utrudnione jest zwalczanie dostępnymi środkami ochrony roślin lub przy braku takiej możliwości; w przypadku występowania kwarantannowych roślin pasożytniczych w niewielkim nasileniu; może też dotyczyć wypalania chwastów w przypadku braku możliwości ich zniszczenia innymi metodami, np. przy wystąpieniu silnej odporności populacji konkretnego gatunku chwastu na herbicydy bądź braku możliwości chemicznego zwalczenia na skutek braku zalecanych substancji czynnych.
Zakres terytorialny
Wszystkie użytki rolne podlegające warunkowości, o której mowa w art. 12 rozporządzenia w sprawie planów strategicznych.
Zobowiązani do przestrzegania
Wszyscy rolnicy podlegający warunkowości, o której mowa w art. 12 rozporządzenia w sprawie planów strategicznych.
Wkład w osiągnięcie głównego celu normy GAEC
Utrzymanie poziomu materii organicznej gleby i zapobieganie bezpośrednim emisjom dwutlenku węgla i pyłu drobnego (PM 2.5) do atmosfery.
Dział: Woda
Norma GAEC 4: Ustanowienie stref buforowych wzdłuż cieków wodnych
Opis obowiązków
Zakaz stosowania nawozów oraz środków ochrony roślin na gruntach rolnych w pobliżu wód powierzchniowych w odległości wynoszącej co najmniej 3 m. Minimalna szerokość stref buforowych 3 metry.
Zakres terytorialny
Wszystkie użytki rolne sąsiadujące z wodami powierzchniowymi i podlegające warunkowości, o której mowa w art. 12 rozporządzenia w sprawie planów strategicznych.
Definicja wód powierzchniowych, których dotyczy norma DKR 4: rowy o szerokości powyżej 5 m liczonej na wysokości górnej krawędzi brzegu rowu, jeziora i zbiorniki wodne, cieki naturalne, kanały, ujęcia wody, jeżeli nie ustanowiono strefy ochronnej na podstawie przepisów ustawy Prawo wodne, obszary morskiego pasa nadbrzeżnego.
Wskazane rodzaje wód powierzchniowych są zgodne z przepisami prawa krajowego, wdrażającymi przepisy dyrektywy azotanowej 91/676/EWG tj. Programem działań mających na celu zmniejszenie zanieczyszczenia wód azotanami pochodzącymi ze źródeł rolniczych oraz zapobieganie dalszemu zanieczyszczeniu, w ramach których obowiązuje zakaz stosowania nawozów azotowych na gruntach rolnych w odległościach wynoszących co do zasady 5, 10 lub 20 m.
Zobowiązani do przestrzegania
Rolnicy podlegający warunkowości, o której mowa w art. 12 rozporządzenia w sprawie planów
strategicznych oraz posiadający użytki rolne położone w sąsiedztwie wód powierzchniowych.
Wkład w osiągnięcie głównego celu normy GAEC
Zmniejszenie zanieczyszczenia wód, w szczególności nawozami i środkami ochrony roślin pochodzącymi ze źródeł rolniczych. Poprawa jakości wód i ochrona wód przed eutrofizacją.
Dział: gleba (ochrona i jakość)
Norma GAEC 5: Zarządzanie orką, przyczyniające się do zmniejszenia ryzyka degradacji i erozji gleby, w tym uwzględnianie nachylenia terenu
Opis obowiązków
Grunty orne położone na stokach o nachyleniu ≥ 14% uznaje się za utrzymywane zgodnie z normami, jeżeli gruntów tych:
1) nie wykorzystuje się pod uprawę roślin wymagających utrzymywania redlin wzdłuż stoku;
2) nie utrzymuje się jako ugór czarny w okresie jesienno-zimowym (od dnia 1 listopada do dnia 15 lutego).
Na gruntach ornych, położonych na stokach o nachyleniu ≥ 14%,wykorzystywanych pod uprawę roślin wieloletnich oraz w uprawach trwałych (sady – drzewa owocowe) położonych na tych stokach - utrzymuje się okrywę roślinną lub ściółkę w międzyrzędziach.
Zakres terytorialny (uwzględniając obszary zagrożone erozją i nachylenie terenu)
Grunty orne i uprawy trwałe (sady – drzewa owocowe), położone na stokach o nachyleniu ≥ 14% i podlegające warunkowości, o której mowa w art. 12 rozporządzenia w sprawie planów strategicznych.
Zobowiązani do przestrzegania
Rolnicy podlegający warunkowości, o której mowa w art. 12 rozporządzenia w sprawie planów strategicznych, posiadający w swoim gospodarstwie grunty orne i uprawy trwałe (sady – drzewa owocowe), położone na stokach o nachyleniu ≥ 14%.
Wkład w osiągnięcie głównego celu normy GAEC
Proponowane praktyki na zboczach o nachyleniu ≥ 14% ograniczą zjawiska erozji gleb oraz procesów towarzyszących – transportu składników nawozowych i zanieczyszczenia wód związkami biogennymi, utraty materii organicznej gleb zagrożonych erozją, zamulania dróg, poboczy oraz cieków wodnych.
Obniżenie kryterium spadku z 20 do 14% wpisuje się w znaczne podwyższenie celu normy, tj. podwyższenie ochrony gruntów ornych przed erozją.
Norma GAEC 6: Minimalne pokrycie gleby, aby uniknąć pozostawienia gleby niepokrytej roślinnością w najbardziej newralgicznym(-ych) okresie(-ach)
Opis obowiązków (z uwzględnieniem odnośnego okresu)
Na powierzchni stanowiącej co najmniej 80% gruntów ornych, wchodzących w skład gospodarstwa rolnego utrzymuje się okrywę ochronną gleby w okresie od dnia 1 listopada do dnia 15 lutego. Jako spełnienie wymogów normy uznaje się m.in.: okrywę roślinną (uprawy ozime, trawy na gruntach ornych, międzyplony ozime), pozostawienie ścierniska, grunty pokryte resztkami pożniwnymi, czy mulczem.
W uprawach trwałych (sady - drzewa owocowe) utrzymuje się okrywę ochronną gleby w międzyrzędziach w okresie od dnia 1 listopada do dnia 15 lutego.
Zakres terytorialny
Grunty orne i uprawy trwałe (sady - drzewa owocowe), podlegające warunkowości, o której mowa w art.12 rozporządzenia w sprawie planów strategicznych.
Zobowiązani do przestrzegania
Rolnicy posiadający w swoim gospodarstwie grunty orne i uprawy trwałe (sady - drzewa owocowe), i podlegający warunkowości, o której mowa w art. 12 rozporządzenia w sprawie planów strategicznych.
Wkład w osiągnięcie głównego celu normy GAEC
Utrzymanie okrywy ochronnej gleby w okresie jesienno-zimowym przyczynia się do ochrony gleby przed erozją i utratą materii organicznej gleby. Ponadto wpływa ona także na ograniczenie spływu nawozów i związków biogennych do wód, przez co ogranicza ich zanieczyszczenie.
Norma GAEC 7: Płodozmian na gruntach ornych, z wyjątkiem upraw rosnących pod wodą
Opis obowiązków - zmianowaniu upraw
Gospodarstwa powyżej 10 ha gruntów ornych zobowiązane są do:
- Prowadzenia upraw na powierzchni co najmniej 40% gruntów ornych w taki sposób, aby na każdej działce rolnej, na tych gruntach, w porównaniu z rokiem poprzednim, była prowadzona inna uprawa w plonie głównym.
Powyższe obowiązki uznaje się za spełnione na danej działce rolnej w przypadku wprowadzenia po zbiorze plonu głównego uprawy wtórej, tj. międzyplonu (ozimego lub ścierniskowego lub wsiewki poplonowej), z okresem utrzymania przez co najmniej 8 tygodni od terminu wysiewu, a w przypadku wsiewki - od terminu zbioru uprawy w plonie głównym.
- Jednocześnie, na wszystkich gruntach ornych w gospodarstwie, taka sama uprawa w plonie głównym nie może być prowadzona dłużej niż 3 lata.
Powyższe zasady nie obowiązują w przypadku upraw korzystnie wpływających na poprawę i zachowanie potencjału gleby, takich jak: rośliny bobowate, trawy i inne zielne rośliny pastewne, mieszanki bobowatych drobnonasiennych z trawami, grunty ugorowane oraz uprawy wieloletnie.
Z wdrażania normy wyłączone są gospodarstwa:
- w których więcej niż 75% GO jest wykorzystywanych do produkcji traw lub innych zielnych roślin pastewnych, uprawy roślin strączkowych lub ugorowanych lub stanowi sumę powyższych,
- w których więcej niż 75% UR stanowi TUZ lub jest wykorzystywanych do produkcji traw lub innych zielnych roślin pastewnych, lub stanowi sumę powyższych.
Gospodarstwa, w których prowadzona jest produkcja ekologiczna zgodnie z rozporządzeniem (UE) nr 2018/848, potwierdzona certyfikatem, uznaje się za spełniające normę DKR 7.
Opis obowiązków - dywersyfikacji upraw
Gospodarstwa powyżej 10 ha gruntów ornych zobowiązane są do:
- Prowadzenia co najmniej 3 różnych upraw na gruntach ornych, przy czym uprawa główna nie może zajmować więcej niż 65% gruntów ornych, a dwie uprawy główne łącznie nie mogą zajmować więcej niż 90% gruntów ornych.
Za odrębną uprawę uznaje się:
- rodzaj w klasyfikacji botanicznej upraw,
- gatunek z rodzin kapustowatych (Brassicaceae), psiankowatych (Solanaceae) i dyniowatych (Cucurbitaceae),
-grunt ugorowany,
- trawę lub inne pastewne rośliny zielne.
Z wdrażania normy wyłączone są gospodarstwa:
- w których więcej niż 75% GO jest wykorzystywanych do produkcji traw lub innych zielnych roślin pastewnych, uprawy roślin strączkowych lub ugorowanych lub stanowi sumę powyższych,
- w których więcej niż 75% UR stanowi TUZ lub jest wykorzystywanych do produkcji traw lub innych zielnych roślin pastewnych, lub stanowi sumę powyższych.
Gospodarstwa, w których prowadzona jest produkcja ekologiczna zgodnie z rozporządzeniem (UE) nr 2018/848, potwierdzona certyfikatem, uznaje się za spełniające normę DKR 7.
Zakres terytorialny
Grunty orne podlegające warunkowości, o której mowa w art. 12 rozporządzenia w sprawie planów strategicznych, z wyłączeniem gospodarstw do 10 ha gruntów ornych.
Zobowiązani do przestrzegania
Wszyscy rolnicy, którzy dysponują gruntami ornymi z wyjątkiem gospodarstw:
- o powierzchni gruntów ornych do 10 ha (załącznik III przypis 5 pkt 1 lit. c)) w przypadku których więcej niż 75 % kwalifikującej się powierzchni użytków rolnych jest trwałymi użytkami zielonymi (załącznik III przypis pkt 1 lit. b))
- w przypadku których więcej niż 75 % gruntów ornych jest wykorzystywanych do produkcji traw lub innych zielnych roślin pastewnych, jest ugorowanych, jest wykorzystywanych do uprawy roślin strączkowych lub jest objętych połączeniem tych zastosowań (załącznik III przypis pkt 1 lit. a))
Wkład w spełnienie celu normy GAEC
Wdrożenie normy w proponowanej formie będzie mieć pozytywny wpływ na utrzymanie żyzności i jakości gleb poprzez racjonalną gospodarkę glebową materią organiczną oraz wspieranie efektywnego zarządzania składnikami pokarmowymi. Ponadto, wpłynie na ograniczenie presji chorób i szkodników powiązanej z upraszczaniem płodozmianu i w efekcie skutkować może zmniejszeniem zużycia środków ochrony roślin.
Dział: Różnorodność biologiczna i krajobraz (ochrona i jakość)
Norma GAEC 8: Minimalny udział powierzchni gruntów ornych przeznaczonych na obszary i elementy nieprodukcyjne, i na wszystkich użytkach rolnych, zachowanie elementów krajobrazu oraz zakaz ścinania żywopłotów i drzew podczas okresu lęgowego ptaków oraz okresu wychowu młodych
Opis obowiązków - norma w zakresie minimalnego udziału:
Co najmniej 4 % gruntów ornych na poziomie gospodarstwa przeznaczonych na obszary i elementy nieprodukcyjne, w tym grunty ugorowane.
Co najmniej 7 % gruntów ornych na poziomie gospodarstwa przeznaczonych na obszary i elementy nieprodukcyjne, w tym grunty ugorowane oraz międzyplony lub uprawy wiążące azot, uprawiane bez stosowania środków ochrony roślin, z czego 3 % stanowią obszary i elementy nieprodukcyjne, w tym grunty ugorowane. W odniesieniu do międzyplonów państwa członkowskie stosują współczynnik ważenia 0,3.
Orientacyjny wykaz elementów i obszarów nieprodukcyjnych kwalifikujących się do obliczania minimalnego udziału
- Rowy, w tym rowy do 2 m szerokości objęte obowiązkiem zachowania. Do wyliczenia powierzchni stosowane są współczynniki konwersji 5 i ważenia 2.
- Miedze śródpolne, działki rolne lub strefy buforowe działek, w tym strefy buforowe objęte normą DKR 4. Dla miedz śródpolnych i stref buforowych jest określony zakaz produkcji, w tym zakaz wypasu i koszenia. Dla miedz śródpolnych i stref buforowych, innych niż strefy buforowe objęte normą DKR 4, jest określona minimalna wielkość 1 m.
Do wyliczenia powierzchni stosowane są współczynniki konwersji 6 i ważenia 1,5.
- Żywopłoty, pasy zadrzewione, zadrzewienia liniowe, pojedyncze drzewa, w tym drzewa będące pomnikami przyrody objęte obowiązkiem zachowania, zagajniki śródpolne. Dla zadrzewień liniowych i pojedynczych drzew jest określona minimalna średnica koron drzew 4 m. Do wyliczenia powierzchni pojedynczych drzew, w tym drzew będących pomnikami przyrody, stosowane są współczynniki konwersji 20 i ważenia 1,5. Do wyliczenia powierzchni żywopłotów, pasów zadrzewionych, zadrzewień liniowych stosowane są współczynniki konwersji 5 i ważenia 2. Do wyliczenia powierzchni zagajników śródpolnych stosowany jest współczynnik ważenia 1,5.
- Grunty ugorowane, w tym ugory z roślinami miododajnymi, bez stosowania środków ochrony roślin i z określonym zakazem produkcji, w tym zakazem wypasu i koszenia.
Do wyliczenia powierzchni gruntów ugorowanych z roślinami miododajnymi stosowany jest współczynnik ważenia 1,5, a dla pozostałych gruntów ugorowanych współczynnik ważenia 1.
- Pozostałe - pasy gruntów kwalifikujące się do płatności wzdłuż obrzeży lasu bez stosowania środków ochrony roślin i z określonym zakazem produkcji, w tym zakazem wypasu i koszenia. Dla pasów gruntów kwalifikujących się do płatności wzdłuż obrzeży lasu (bez produkcji) jest określona minimalna wielkość 1 m. Do wyliczenia powierzchni stosowane są współczynniki konwersji 6 i ważenia 1,5.
- Małe stawy - oczka wodne, w tym oczka wodne poniżej 100 m2 objęte obowiązkiem zachowania. Do wyliczenia powierzchni stosowany jest współczynnik ważenia 1,5.
Wykaz elementów do zachowania: rowy, pozostałe, małe stawy.
Obowiązuje zakaz ścinania żywopłotów i drzew podczas okresu lęgowego ptaków oraz okresu wychowu młodych. Na użytkach rolnych obowiązuje zakaz przycinania drzew i żywopłotów (z wyłączeniem wierzb, drzew owocowych i zagajników o krótkiej rotacji) w okresie lęgowym ptaków, tj. od dnia 15 kwietnia do dnia 31 lipca.
Zakres terytorialny (dotyczy normy „minimalnego udziału”)
Grunty orne podlegające warunkowości, o której mowa w art. 12 rozporządzenia w sprawie planów strategicznych.
Zobowiązani do przestrzegania (dotyczy normy „minimalnego udziału”)
Wszyscy rolnicy, którzy dysponują gruntami ornymi z wyjątkiem gospodarstw:
- o powierzchni gruntów ornych do 10 ha (załącznik III przypis 5 pkt 1 lit. c))
w przypadku których więcej niż 75 % kwalifikującej się powierzchni użytków rolnych jest trwałymi użytkami zielonymi (załącznik III przypis 5 pkt 1 lit. b))
- w przypadku których więcej niż 75 % gruntów ornych jest wykorzystywanych do produkcji traw lub innych zielnych roślin pastewnych, jest ugorowanych, jest wykorzystywanych do uprawy roślin strączkowych lub jest objętych połączeniem tych zastosowań (załącznik III przypis pkt 1 lit. a))
Wkładu w spełnienie celu normy GAEC
Wymienione wyżej praktyki są ważnym elementem polityki zrównoważonego rozwoju, przyczyniającym się do wzmocnienia sieci siedlisk przyrodniczych, płatów i korytarzy ekologicznych, a przez to – zwiększenia różnorodności gatunkowej roślin i zwierząt. Bezpośrednio przyczyniają się do poprawy różnorodności biologicznej poprzez zachowanie i utrzymanie wskazanych elementów krajobrazu, a także poprzez określenie okresu przycinania drzew i krzewów w okresie lęgowym ptaków w gospodarstwach rolnych.
Norma GAEC 9: Zakaz przekształcania lub orania trwałych użytków zielonych wyznaczonych jako trwałe użytki zielone wrażliwe pod względem środowiskowym na
obszarach należących do sieci Natura 2000.
Opis obowiązków
Rolnicy są zobowiązani do przestrzegania zakazu przekształcania lub zaorywania wyznaczonych cennych trwałych użytków zielonych położonych na obszarach Natura 2000. Cenne trwałe użytki zielone zos
Źródło
Wielkopolska Izba Rolnicza
http://www.wir.org.pl/
