Trudne negocjacje nowej WPR

Najważniejszym celem spotkania było wypracowanie kompromisowych ustaleń w zakresie reformy WPR po 2022 r. Równolegle z posiedzeniem Rady odbywały się trójstronne negocjacje (tzw. super trilog) Rady UE, Komisji Europejskiej (KE) oraz Parlamentu Europejskiego (PE).

Wspólna Polityka Rolna 

Przedmiotem negocjacji były trzy rozporządzenia wchodzące w skład pakietu legislacyjnego WPR: o strategicznych planach WPR, o finansowaniu WPR, zarządzaniu nią i jej monitorowaniu (tzw. rozporządzenie horyzontalne) oraz o wspólnej organizacji rynków produktów rolnych. Obszary, w których udało się osiągnąć porozumienie podczas tych negocjacji to:

• transfer środków między filarami – zgodnie z ustaleniami w ramach Wieloletnich Ram Finansowych – w przypadku Polski 30% budżetu PROW na I filar od kampanii 2023 r.,
• definicja aktywnego rolnika – rolnicy otrzymujący wsparcie do wysokości 5 tys. EUR będą mogli zostać automatycznie uznani za aktywnych,
• minimalny poziom wydatków na płatność redystrybucyjną – co najmniej 10%, co przyczyni się do lepszego ukierunkowania wsparcia na małe i średnie gospodarstwa rodzinne,
• przejściowe wsparcie krajowe – będzie utrzymane na kolejne lata i możliwa będzie aktualizacja okresu referencyjnego dla przyznawania tego wsparcia.

Dyskusje dotyczyły ważnych spraw dla rolnictwa związanych m.in. z zieloną architekturą WPR, redystrybucją płatności, rezerwą kryzysową oraz wymiarem społecznym WPR. Rozbieżność stanowisk w tych obszarach między Radą a PE była w dalszym ciągu istotna.

Rozstrzygnięcia wymagają w szczególności zagadnienia takie jak minimalny poziom wydatków na ekoschematy i ewentualne elastyczności w tym zakresie, minimalny poziom wydatków na cele środowiskowe w II filarze, w tym udział wydatków na ONW oraz finansowania dobrostanu zwierząt w realizacji tego limitu, niektóre normy dobrej kultury rolnej (DKR) (szczególnie normy DKR 4, 7, 8 i 9), a także wymiar społeczny WPR.

W zakresie rozporządzenia o finansowaniu WPR próba znalezienia kompromisu dotyczyła przede wszystkim  rezerwy kryzysowej. W obszarze rozporządzenia o wspólnej organizacji rynków rolnych brak porozumienia w ramach trilogu dotyczył głównie objęcia cukru interwencją publiczną (brak zgody KE i niektórych państw członkowskich) oraz proponowanego przez PE art. 188a (pozostałości pestycydów w przypadku produktów pochodzących z importu z krajów trzecich), na który nie zgadzają się Rada i KE, proponując uwzględnienie tej sprawy we wspólnych oświadczeniach.

W związku z tym przełożono dyskusję na kolejne posiedzenie Rady w czerwcu br. Polska jest gotowa do dalszych konstruktywnych rozmów i chce przyczynić się do wypracowania kompromisu dla dobra rolników w Polsce i całej UE.

W trakcie obrad minister Grzegorz Puda prezentował stanowisko w kluczowych dla Polski obszarach takich jak: limit wydatków na ekoschematy i zapewnienie elastyczności ich wdrażania, ukierunkowanie wsparcia, limit wydatków na płatności związane z produkcją, definicja aktywnego rolnika, rezerwa kryzysowa, warunkowość społeczna oraz ochrona unijnego rynku przed importem z krajów trzecich niespełniającym wysokich unijnych standardów zarówno jakości, jak i warunków produkcji.

– Wspieramy prezydencję w jej dążeniu do kompromisu i mamy świadomość, że do ustalenia pozostało jeszcze wiele istotnych elementów reformy. Polska opowiada się za utrzymaniem transferu między filarami na poziomie przyjętym w ramach porozumienia w sprawie wieloletnich ram finansowych. Odrzucamy propozycje Parlamentu, które zmniejszają poziom transferu pomiędzy filarami WPR i ograniczają możliwości wykorzystania przetransferowanych środków. Rozumiemy potrzebę elastyczności względem Parlamentu w sprawie limitu wydatków na ekoschematy. Kluczowe jest dla nas zachowanie proponowanej przez Radę elastyczności wdrażania ekoschematów, tak, aby ograniczyć ryzyko niewykorzystania i utraty środków. Poziom limitu dla ekoschematów powinien być obliczany na podstawie alokacji przed przesunięciem środków z II filaru – mówił minister Puda.

Na wniosek PE ministrowie powrócili do właściwego zaprojektowania rolnej rezerwy kryzysowej. Jest ona ważna dla rolnictwa wobec pojawiających się kryzysów.

– W tym względzie opowiadamy się za utrzymaniem podejścia wynikającego z porozumienia w sprawie wieloletnich ram finansowych – poinformował polski minister.

Parlament Europejski zaproponował konieczność uwzględnienia wymiaru społecznego w ramach WPR.

Polska, podobnie jak wiele innych państw członkowskich nie zaakceptowała propozycji Parlamentu dotyczącej powiązania części przepisów rozporządzenia o planach strategicznych z warunkami określonymi w Strategiach „Od pola do stołu” oraz strategii na rzecz bioróżnorodności. Propozycja ta zakładała m. in. uzależnienie procesu zatwierdzania i zmian Planu od realizacji tej strategii. Poważne wątpliwości budziła także propozycja włączenia realizacji strategii w proces rozliczania w ramach Nowego Modelu Wdrażania.

Reprodukcja roślin

Ministrowie wymienili poglądy na temat opracowanego przez Komisję badania dotyczącego możliwości aktualizacji istniejącego prawodawstwa UE w zakresie produkcji i obrotu materiałem przeznaczonym do reprodukcji roślin. Generalnie z zadowoleniem przyjęli badanie i uznali potrzebę podjęcia działań i aktualizacji przepisów dotyczących roślinnego materiału rozmnożeniowego, aby sprostać wyzwaniom, takim jak przeciwdziałanie zmianie klimatu, zapewnienie bezpieczeństwa żywnościowego i zachowanie różnorodności biologicznej.

Zdaniem Polski konieczna jest jeszcze analiza podstawowych przepisów oraz problematycznych obszarów, takich jak definicja obrotu, system akredytacji, odmiany w badaniach rejestrowych czy mieszanki pastewne.

Nowe techniki genomowe

Ministrowie omówili wnioski z badania Komisji nt. nowych technik genomowych i rozważali możliwe kierunki przyszłych działań. Generalnie zgodzili się z wynikami badania, w szczególności z potrzebą rozwiązania problemu niepewności prawa i dostosowania istniejącego prawodawstwa w celu uwzględnienia postępu naukowego i technicznego.

Przepisy prawne na poziomie Unii Europejskiej wymagają zmian w odniesieniu do postępu biotechnologicznego w rozwoju nowych technik genomowych.

Polska uważa, że szczególnie ważne jest to dla zapewnienia właściwego systemu kontroli urzędowych przy identyfikacji produktów, które powstały przy użyciu nowych technik genomowych. Aby wypracować zakres zmian w przepisach prawnych i ustalić zasady obowiązujące przy wykrywaniu takich produktów, niezbędne są szerokie konsultacje z ekspertami, ośrodkami naukowymi oraz organizacjami producentów i konsumentów.

Rolnictwo ekologiczne 

Komisja przedstawiła ministrom swój plan działania dotyczący rolnictwa ekologicznego. Dokument przygotowany przez Komisję stanowi dobry materiał ukierunkowujący realizację Strategii „Od pola do stołu” w zakresie rolnictwa ekologicznego. Ponadto jest pomocny w przygotowaniu i wdrażaniu krajowych planów działań dla produkcji ekologicznej. Plan ten, opracowany w marcu 2021 r., określa, w jaki sposób można zwiększyć udział rolnictwa ekologicznego do co najmniej 25% powierzchni gruntów rolnych UE, zgodnie z Europejskim Zielonym Ładem. Ministrowie omówili poziom ambicji planu działania, a także jego wykonalność. Wielu z nich wyraziło poparcie dla planu Komisji i nakreśliło ambicje zwiększenia ilości powierzchni gruntów przeznaczonych na rolnictwo ekologiczne we własnych państwach członkowskich.

W Polsce rozwój sektora rolnictwa ekologicznego jest celem priorytetowym, istotnym także w aspekcie ochrony środowiska naturalnego. Produkcja ekologiczna realizuje bowiem szereg celów Zielonego Ładu m. in. redukcję stosowania antybiotyków, chemicznych środków ochrony roślin, syntetycznych nawozów, a także poprawę dobrostanu zwierząt i skrócenie łańcuchów dostaw. 

Polska przygotowywała swój plan na lata 2021-2027. Plan ten  będzie jeszcze modyfikowany, w zależności od wyników prac nad krajowym Planem Strategicznym dla WPR, tak, aby projektowane działania, które nie będą finansowane ze środków unijnych, stanowiły jak najefektywniejsze uzupełnienie projektowanych interwencji. Polska z zadowoleniem przyjęła poszerzenie planu Komisji o obszary nieujęte wprost w przepisach dotyczących rolnictwa ekologicznego, takie jak zielone zamówienia czy stosowanie opakowań biodegradowalnych. Włączenie do Planu Rozwoju Produkcji Ekologicznej podmiotów odpowiedzialnych nie tylko za rolnictwo, ale i przemysł, naukę, edukację czy szeroko pojęty łańcuch dostaw żywności, pozwoli w efektywniejszy sposób realizować cele polityki UE w zakresie zazieleniania.

Deklaracja wspólna Polski oraz  Grupy krajów na temat strategii od pola do stołu 

Minister Puda przedstawił Wspólną Deklarację ministrów rolnictwa Grupy Wyszehradzkiej (Republika Czeska, Węgry, Polska i Słowacja) oraz Bułgarii, Chorwacji i Rumunii w sprawie możliwości i wyzwań dla rolników wynikających ze Strategii „Od pola do stołu”, przyjętą podczas spotkania 21 kwietnia br.

W deklaracji ministrowie podkreślili, że Strategia stawia ambitne cele i wyzwania dla państw członkowskich do realizacji w bardzo krótkim czasie. Wyrazili przekonanie, że ciężar realizacji tych ambitnych celów musi być równomiernie rozłożony na wszystkie ogniwa łańcucha dostaw żywności, a odpowiedzialność nie może obciążać tylko producentów rolnych, w szczególności tych drobnych i średnich. Ministrowie wskazali, że pomimo wielu obaw wdrożenie ambitnych celów Strategii tworzy również szanse, które w dłuższej perspektywie będą impulsem do rozwoju sektora rolno-spożywczego. Konsumenci oczekują zdrowej, bezpiecznej i wysokiej jakości żywności. 

Rybołówstwo

W sprawach różnych Komisja Europejska przedstawiła stan dwustronnych konsultacji Unia Europejska – Wielka Brytania, dotyczących  uprawnień do połowów na 2021 r., a w odniesieniu do stad głębokowodnych na lata 2021 i 2022. Polska wyraziła nadzieję, że w nadchodzących dniach zostanie osiągnięte kompleksowe porozumienie, co zapewni unijnej flocie rybackiej możliwość prowadzenia stabilnych połowów na wodach Zjednoczonego Królestwa.

Na wniosek delegacji Hiszpanii, Francji, Malty, Cypru, Chorwacji i Irlandii  Komisja przedstawiła stan negocjacji WTO w sprawie dopłat do rybołówstwa. Należy zauważyć, że negocjacje w zakresie subsydiów w rybołówstwie trwają od 20 lat, więc kwestią wiarygodności WTO jest zakończenie dyskusji. Polska uważa, że wypełnienie mandatu negocjacyjnego WTO jest bardzo ważne, ale jednocześnie konieczne jest zabezpieczenie interesów UE.