W odpowiedzi na wystąpienie Zarządu Krajowej Rady Izb Rolniczych z 18 września 2023 r. dotyczące zmiany terminów siewu międzyplonów ozimych oraz ich mulczowania, Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi przedstawiło pismem z dn. 9 października 2023 r. poniższe informacje.
Zgodnie z rozporządzeniem w sprawie ekoschematów (1), w przypadku praktyki Międzyplony ozime lub wsiewki śródplonowe, wymogi odnoszące się do międzyplonów ozimych obejmują m. in. dokonanie ich siewu w terminie do dnia 1 października. Termin ten został wskazany w Planie Strategicznym dla Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023-2027 (PS WPR 2023-2027). Dlatego też jego zmiana wymagałaby zarówno zgody Komitetu Monitorującego PS WPR 2023-2027, jak i uzyskania akceptacji Komisji Europejskiej. W przypadku uzyskania zgody Komisji, w dalszej kolejności należałoby zmienić przepisy krajowe regulujące zasady przyznawania płatności w ramach ekoschematów. Są to procesy złożone i długotrwałe.
Niezależnie od powyższego warto jednak zauważyć, że zgodnie z rozporządzeniem w sprawie ekoschematów (1), rolnik ma możliwość wysiania międzyplonu po dniu 1 października – w takim przypadku przepisy przewidują zmniejszenie płatności w części dotyczącej danej praktyki. W przypadku międzyplonu ozimego przewidziano zmniejszenia płatności m.in. za siew po dniu 1 października, ale nie później niż do dnia 15 października, oraz za siew po dniu 15 października. Kary te wynoszą odpowiednio 30% oraz 70% kwoty stanowiącej iloczyn płatności w ramach tej praktyki oraz procentowego stosunku powierzchni uchybienia do powierzchni, na której powinny być przestrzegane wymogi tej praktyki.
Należy również mieć na względzie, że rolnik może zgłosić do ARiMR zaistnienie tzw. siły wyższej. Rolnik powiadamia agencję płatniczą o zaistnieniu takich okoliczności i składa dowody potwierdzające ich wystąpienie. W przypadku potwierdzenia przez agencję płatniczą wystąpienia siły wyższej (każdy przypadek jest rozpatrywany indywidualnie) nie stosuje się kar administracyjnych. Co do zasady ustalenie, czy dana sytuacja jest siłą wyższą czy nie, zależy od tego w jakich konkretnych okolicznościach doszło do danego zdarzenia, a więc czy w tych okolicznościach to zdarzenie było nadzwyczajne i nieprzewidywalne, i których następstw nie można było uniknąć mimo zachowania należytej staranności. Sprawdzenia warunków kwalifikowalności do danego wsparcia każdorazowo dokonuje organ prowadzący postępowanie o przyznanie płatności w toku tego postępowania. Zgodnie z art. 65 ustawy (2), w sprawach dotyczących płatności bezpośrednich właściwy jest kierownik biura powiatowego ARiMR właściwy ze względu na miejsce zamieszkania lub siedzibę rolnika.
Ponadto, warto zwrócić uwagę, że zgodnie z informacjami pozyskanymi z Systemu Monitoringu Suszy Rolniczej, prowadzonego przez Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa, w okresie raportowania od 21 lipca do 20 września 2023 r. susza rolnicza występowała jedynie na terenie części województw w części monitorowanych upraw. Również zgodnie z informacjami pozyskanymi z ośrodków doradztwa rolniczego, większość rolników już posiała międzyplony ozime w wymaganym terminie.
Odnosząc się z kolei do kwestii mulczowania międzyplonów ozimych należy zauważyć, że międzyplony w omawianej praktyce mają za zadanie w szczególności pokryć glebę roślinnością, zwłaszcza w okresach newralgicznych, w których gleby są narażone na erozję, dzięki czemu ograniczają wymywanie składników nawozowych do wód. Skuteczność tych funkcji jest proporcjonalna do wytworzenia przez rośliny odpowiednio dużej biomasy; dlatego w przepisach określono wymóg wysiewu międzyplonu w terminie do dnia 1 października oraz termin, po którym możliwe jest jego zmulczowanie. Wprowadzenie do przepisów terminu 15 listopada, po którym dopuszczone jest mulczowanie, było efektem konsultacji projektu PS WPR 2023-2027. Jest to również zgodne z opinią IUNG, określającą, że mulczowanie w okresie jesiennym jest dopuszczone, ale jednocześnie odpowiednio duża biomasa wytworzonego poplonu powinna gwarantować spełnienie funkcji prośrodowiskowej (kumulacja składników pokarmowych, ograniczenie wymywania biogenów), a mulcz należy pozostawić na okres jesienno-zimowy. Określenie tej daty miało na celu wskazanie jednego terminu dla wszystkich rolników. Uzależnienie terminu mulczowania międzyplonu od terminu jego wysiewu spowodowałoby konieczność składania przez rolników dodatkowych oświadczeń do ARiMR oraz prowadzenia przez ARiMR dodatkowego monitoringu.
Analogicznie jak w przypadku opóźnionego siewu międzyplonu, także za zmulczowanie międzyplonu przed dniem 15 listopada przewidziane są kary. W tym przypadku wynoszą one 10% kwoty stanowiącej iloczyn płatności w ramach tej praktyki oraz procentowego stosunku powierzchni uchybienia do powierzchni, na której powinny być przestrzegane wymogi tej praktyki. Niemniej jednak resort rolnictwa zapewnia, że wniosek o dopuszczenie mulczowania międzyplonu po 60 dniach od siewu zostanie poddany analizie.
Ponadto, termin mulczowania międzyplonów ozimych, analogicznie jak termin ich wysiewu, został określony w PS WPR 2023-2027. Zatem w tym przypadku również ma zastosowanie procedura opisana w pierwszej części pisma.
- Małgorzata Ramatowska
