Sytuacja i perspektywy na rynku trzody chlewnej

06-02-2021

Od dłuższego czasu trwa dramat producentów trzody chlewnej. Szczególnie dotyka on Wielkopolskie rolnictwo, ze względu na wielkość pogłowia oraz liczbę gospodarstw rolnych prowadzących ten kierunek produkcji. W tym artykule przyglądamy się jak ta sytuacja wygląda w liczbach i co może się wydarzyć w przyszłości.

1. Trendy cenowe

• Ceny skupu tuczników, 06.01.2020 – 27.01.2021

Źródło: cenyrolnicze.pl

Jednostkowe koszty produkcji (4,82 zł/kg – kalkulacja kosztów WIR)

Na wykresie przedstawiono średnie ceny skupu tuczników w okresie od 6 do 27 stycznia. Trend cenowy pokazuje duże skoki, jednak w przestawionym oknie czasu ceny te wykazują tendencję malejącą. Średnia cena skupu tuczników z początkiem miesiąca wyniosła 5,83 zł/kg. W przedstawionym okresie cena maksymalna wyniosła 6,17 zł/kg. Cena z końcem miesiąca zmalała prawie dwukrotnie w stosunku do ceny maksymalnej w tym okresie i wyniosła 3,40 zł/kg. Tak drastyczny spadek ceny jednoznacznie wskazuje na bardzo trudną sytuację producentów trzody chlewnej. Z naszych kalkulacji kosztów produkcji wynika, iż jednostkowy koszt produkcji wynosi 4,82 zł/kg, co oznacza, że koszty produkcji tuczników przewyższają przychody ze sprzedaży. Produkcja przy takiej cenie skupu jest nieopłacalna i należy „do niej dokładać”. Rolnicy od kilku już miesięcy dopłacają do produkcji tuczników, warchlaków i prosiąt coraz większe kwoty.

Sytuację na rynku trzody chlewnej dodatkowo pogarsza niekontrolowany import z krajów wspólnotowych, m.in. Danii, gdzie zakłady przetwórcze liczą na „łatwy zarobek”. Nie ułatwia sytuacji również ograniczony handel czy też zamknięcie gastronomii od dłuższego czasu. Jeśli sytuacja się utrzyma, w niedalekiej perspektywie grozi nam całkowite uzależnienie od importu, na skutek upadających rodzimych produkcji wieprzowiny. Działania pomocowe ze strony Rządu nie przynoszą żadnych oczekiwanych rezultatów.

Wielkopolska Izba Rolnicza wystąpiła do Ministerstwa Rolnictwa z pismem, w którym poruszono bieżące problemy zgłaszane przez producentów trzody chlewnej. Samorząd rolniczy zwrócił uwagę na kwestię zasad przyznawania pomocy „Pomocy dla rolników szczególnie dotkniętych kryzysem COVID-19” w ramach działania „Wyjątkowe tymczasowe wsparcie dla rolników, mikroprzedsiębiorstw oraz małych i średnich przedsiębiorstw szczególnie dotkniętych kryzysem związanym z COVID-19” objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014–2020. Szczegóły wystąpienia i odpowiedź Ministerstwa w materiale: Odpowiedź Ministerstwa Rolnictwa na postulaty WIR w sprawie problemów zgłaszanych przez producentów trzody chlewnej.

• Cena warchlaka – import z Danii, 06.01.2020 – 02.02.2021

Źródło: cenyrolnicze.pl

Powyżej przedstawiono ceny warchlaka importowanego z Dani. Średnie ceny dotyczą warchlaków o średniej wadze 30 kg. Cena maksymalna warchlaka duńskiego w styczniu wyniosła ponad 474 zł, minimalna natomiast 205 zł. Najniższą cenę odnotowano z końcem miesiąca (tj. 27.01). Warto tu wspomnieć, że Polska w chwili obecnej jest największym importerem warchlaków z Danii.

• Cena tucznika – trend długookresowy

Źródło: Notowania Wielkopolskiej Izby Rolniczej

Przedstawiony powyżej trend długookresowy przedstawiający średnie ceny skupu tucznika nie napawa optymizmem. W przeciągu 20 lat, oprócz 2003 r. tak drastycznie niskiej ceny, jaka jest obecnie, nie było. Średnia cena w miesiącu styczniu tego roku spadła poniżej 3,50 zł/kg.  

• Porównanie cen w Europie – 3 tydzień 2021 – cena WBC w zł/kg, kurs Euro 4,5

Źródło: Top Agrar, komentarz autorów

Porównując ceny WBC w zł/kg, przy kursie euro 4,5 widzimy, że Polska odnotowuje najniższą cenę w kraju. Niższa cena występuje jedynie w USA, przy jednoznacznym uwzględnieniu faktu, iż produkcja trzody chlewnej w Stanach jest skoncentrowana oraz występują znacznie niższe koszty produkcji. Średnia cena WBC w Dani to ok. 6,62 zł/kg, w Niemczech 5,13 zł/kg, w Polsce 4,70 zł/kg.  

• Ceny pasz

Poza bardzo niskimi cenami w skupie, zagrożeniem uzależnienia od importu, brak opłacalności i trudności finansowe producentów trzody dodatkowo potęgują wysokie ceny zbóż oraz pasz. Na przedstawionych wykresach widzimy co dzieje się z cenami pasz, zbóż, czy śruty rzepakowej. Pasze drożeją z dnia na dzień, coraz bardziej. Analizując rynek pasz i zbóż nie widać perspektyw na lepsze jutro. Aby utrzymać płynność finansową oraz zachować sens ekonomiczny w gospodarstwach trzodowych, cena tuczników musiałaby znacznie wzrosnąć.

Źródło: Notowania WIR

Średnia cena sprzedaży paszy – Finisher koncentrat 10% wg naszych notowań cenowych w styczniu br. wyniosła około 2490 zł/t, w grudniu 2020 r. cena ta była na poziomie 2460 zł/t. W zaledwie przeciągu miesiąca cena ta wzrosła o około 30 zł/t.

Źródło: Notowania WIR

Średnia cena jęczmienia paszowego poszybowała w styczniu do poziomu około 640 zł/t. Średnia cena śruty rzepakowej wyniosła w tym okresie 1475,00 zł/t i w stosunku do miesiąca poprzedniego wzrosła o 275 zł/t (średnia cena w grudniu 2020 r. 1200 zł/t).

1. Ekonomika produkcji

• Kalkulacja kosztów produkcji

Poniżej przedstawiono kalkulację kosztów produkcji tuczników w cyklu otwartym, według cen ze stycznia bieżącego roku.

                                                                   Kalkulacja kosztów produkcji w zł na szt.                                                                                              

Źródło: Kalkulacje Wielkopolskiej Izby Rolniczej

• Ekonomika gospodarstwa trzodowego

Poniżej przedstawiono symulację wyników ekonomicznych dla przykładowego gospodarstwa trzodowego w następujących wariantach produkcji:

1. Cykl otwarty
2. Cykl zamknięty
3. Tucz hotelowy

Założenia:

Wielkość produkcji – 3 000 szt w skali roku

Wielkość gospodarstwa – 20 ha

Sprzedaż w 2020 r.

Podsumowanie wyników ekonomicznych gospodarstwa za 2020 r. w zależności od modelu

1. Perspektywy na rok 2021

• Scenariusz rozwoju sytuacji na rynku trzody chlewnej w Polsce musi uwzględniać sytuację tego sektora w Niemczech. Jeśli Niemcy szybko poradzą sobie a ASF (na co nic póki co nie wskazuje) i wrócą na rynek chiński ceny powinny odbić się od dna. Nie należy natomiast liczyć na powrót do sytuacji cenowej z początku 2020 r. W międzyczasie Chiny znacząco odbudowały swoje pogłowie a eksport niemiecki zastąpiły amerykańskim i hiszpańskim.
• Jeśli Europa zrealizuje swój plan szczepień do końca wiosny/początku maja i odmrozi gastronomię to powinno w znaczący sposób poprawić sytuację hodowców w drugiej połowie roku.
• Ostatnie wzrosty cen warchlaków duńskich mogą oznaczać początek ożywienia w sektorze.
• Rynek trzody chlewnej, podobnie jak inne rynki rolne, jest bardzo podatny na wahania podaży i popytu – nawet niewielka zmiana w tych kategoriach powoduje znaczącą zmianę ceny. Spadek pogłowia w Niemczech i w Polsce w wyniku obecnego poziomu cen skupu oraz wzrostu cen pasz i zbóż może wpłynąć na wzrost cen skupu w ciągu tego roku.
• Jeśli jednak Niemcy nie wrócą na rynek chiński a gastronomia się nie odmrozi stagnacja w strefie niskich ceny skupu będzie się utrzymywała.

2. Wsparcie sektora produkcji trzody chlewnej w ramach Krajowego Planu Strategicznego

• Ekoschemat „Dobrostan zwierząt” – dopłata do podwyższonych warunków dobrostanu, w projekcie uwzględniono możliwość utrzymywania macior w kojcach przez 1 tydzień okresu okołoporodowego

Nasza uwaga: 1 tydzień to okres zbyt krótki

• Wsparcie grup producentów trzody chlewnej – działanie analogiczne do obecnie obowiązującego, w projekcie KPS umieszczono warunek wydatkowania min. 60% dotacji na inwestycje.

Nasza uwaga: szczególnie w przypadku grup trzodowych, administracyjne określanie wydatkowania  środków na inwestycje mija się z celem.

• Dotacje na budowę budynków inwentarskich – max. 1 000 000 zł, nie więcej niż 50% lub 60% kosztów kwalifikowanych inwestycji
• Wsparcie przetwórstwa rolno-spożywczego – szczególne preferencja dla grup producentów oraz rolników prowadzących RHD, MOL, sprzedaż bezpośrednią

Naszym zdaniem brakuje działań stabilizujących sytuację dochodową producentów trzody chlewnej. Proponujemy wprowadzenie działania związanego z tworzeniem przez grupy producentów trzody chlewnej funduszu stabilizującego cenę z dopłatą w ramach KPS. Warunkiem dopłaty mógłby być udział własny rolników.

3. Co z tego wynika dla rolnika?

Analizując trendy można wskazać następujące strategie rozwoju produkcji trzody chlewnej w gospodarstwie rolnym:

1. Strategia wartości dodanej

• Zmniejszenie produkcji i pójście w kierunku podwyższonego dobrostanu z dopłatami w ramach ekoschematu „Dobrostan zwierząt”
• Przetwórstwo tuczników we własnym gospodarstwie w systemie RHD, sprzedaży bezpośredniej lub MOL – dotacje inwestycyjne, wsparcie ryczałtowe, sprzedaż tucznika w własnych wyrobach bezpośrednio konsumentowi – spicie śmietanki rynkowej
• W skrajnym przypadku produkcja ekologiczna mięsa wieprzowego
• Ta strategia wymaga nabycia umiejętności w zakresie handlu oraz przetwórstwa. Niezbędne są też nakłady inwestycyjne w tych obszarach.
• Ważne, że dzisiejszy konsument poszukuje takich produktów i chce je nabywać lokalnie od znanych sobie dostawców.
• Strategia ma jedną wadę – jest pracochłonna. Funkcjonowanie na rynku RHD wymaga bardzo dużo czasu i wysiłku, szczególnie w pierwszym okresie funkcjonowania.

2. Cykl zamknięty

• Nasze i inne eksperckie analizy wskazują, że w okresie kilku lat konsekwentne prowadzenie produkcji w cyklu zamkniętym może być opłacalne. Cykle cenowe na tym rynku są zjawiskiem normalnym. Zazwyczaj po okresie niższych cen przychodzą te lepsze czasy.
• Warto rozważyć dopłatę do podwyższonego dobrostanu zwierząt, tym bardziej, że nowe zasady umożliwią utrzymywanie loch w jarzmach przez krótki czas w okresie okołoporodowym.
• Należy zwiększać wartość hodowlaną stada podstawowego w kontekście liczby żywo urodzonych prosiąt od maciory.
• Warto podjąć współpracę z innymi producentami trzody chlewnej i tworzyć grupy producentów, które mogą liczyć na wsparcie. W grupie można tworzyć fundusze stabilizujące dochody rolników, z których korzysta się w okresie bessy rynkowej. Warto rozważyć wspólne inwestycje, np. w transport, po to aby wypchnąć pośredników z rynku i przejąć ich marżę.

3. Cykl otwarty

• Na dzień dzisiejszy bardzo ryzykowna strategia.
• Rolnik wystawia się na wszystkie możliwe ryzyka cenowe – cenę zakupu prosiąt czy warchlaków, cenę zakupu pasz, cenę zbytu.
• Brak szczególnej pomocy ze strony państwa czy unii europejskiej.
• Jeśli taka strategia to pod warunkiem odpowiedniej skali produkcji i współpracy rolników w grupie producentów. Stworzenie systemu kontraktowego poprzez grupy i ich związki. Współpraca rynkowa (integracja) z producentami pasz i odbiorcami żywca. W skrócie taki Agriplus tylko pod kontrolą rolników. Tak funkcjonują rolnicy duńscy.

4. Tucz „hotelowy”

• Podjęcie współpracy w ramach ścisłej kontraktacji z organizatorem rynku.
• Wyzbycie się ryzyka cenowego i rynkowego.
• Dodatkowe przychody ze sprzedaży produkcji roślinnej z własnego pola.
• Poprawa płynności finansowej.
• Kluczem do sukcesu jest wybór dobrego operatora, czyli takiego, który jest własnościowo powiązany z dużym i wiarygodnym podmiotem przetwórczym.

Kontakt z autorami: a.przepiora@wir.org.pl, wirkol@wir.org.pl

 Opracowanie: Andrzej Przepióra, Magdalena Kołodziejek



Źródło
Wielkopolska Izba Rolnicza
http://www.wir.org.pl/