O pozycji rolnika w łańcuchu żywnościowym

2 lipca 2019 r. Rada Ministrów przyjęła projekt ustawy o zmianie ustawy o organizacji niektórych rynków rolnych oraz ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi, przedłożony przez ministra rolnictwa i rozwoju wsi.

Projekt przewiduje wzmocnienie pozycji producenta rolnego w łańcuchu produkcji żywności. Producenci rolni stanowią najsłabsze ogniwo w tym łańcuchu i często są narażeni na stosowanie nieuczciwych praktyk handlowych przez podmioty o większej sile przetargowej i potencjale ekonomicznym.

Na rynku rolnym często występują – niczym nie uzasadnione – praktyki zakupu od rolników produktów rolnych po cenach rażąco niskich, które nie tylko nie gwarantują zysku ale często nie pokrywają kosztu wytworzenia produktu. Ponadto, wymagane prawem umowy na dostarczenie produktów rolnych, zawierane są bezpośrednio przed dokonaniem transakcji kupna-sprzedaży, w sytuacji gdy jedna strona (nabywca) narzuca cenę, a sprzedający (dostawca) ze względu na szybko psujący się produkt, np. owoce miękkie (maliny, truskawki), zmuszony jest zaakceptować narzucane mu warunki. Takie sytuacje są nieakceptowane społecznie i budzą sprzeciw rolników wyrażany w protestach i strajkach.

Ponadto, produkty rolne od producenta do dystrybutora żywności lub przetwórcy trafiają przez ogniwa pośrednie łańcucha dostaw żywności, tj. pośredników. Ze względu na specyfikę struktury sprzedażowo-dystrybucyjnej krajowego sektora rolno-spożywczego większość transakcji handlowych jest realizowana na poziomie producent rolny – pośrednik. W ten sposób dochodzi do niesprawiedliwego i nieuzasadnionego podziału marż w łańcuchu żywnościowym – na niekorzyść producenta rolnego. Dotychczasowe przepisy nie wymagają zawierania umów na dostarczanie produktów rolnych między producentem rolnym a pośrednikiem.

Najważniejsze rozwiązania zawarte w projekcie:

• rozszerzenie wymogu zawierania umów na dostarczanie produktów rolnych na pośredników, tj. podmioty, które nie zbywają produktów rolnych bezpośrednio konsumentom końcowym lecz kolejnym podmiotom w łańcuchu dostaw żywności, np. przetwórcom czy dystrybutorom żywności;
• rozszerzenie katalogu produktów rolnych – objętych obowiązkiem zawierania umów na dostarczanie produktów rolnych – o ziemniaki, rzepak i rzepik;
• wprowadzenie możliwości określenia przez ministra rolnictwa w rozporządzeniu, w stosunku do wybranych produktów rolnych: minimalnego okresu obowiązywania umowy lub minimalnego okresu od zawarcia umowy do realizacji dostawy lub terminu zawarcia umowy;
• wprowadzenie możliwości wyrażenia sprzeciwu przez producenta rolnego wobec stosowania minimalnego okresu od zawarcia umowy do realizacji dostawy produktów rolnych lub terminu zawarcia umowy –  pod warunkiem, że producent złoży taki sprzeciw na piśmie;
• podwyższenie obecnego poziomu kar pieniężnych oraz nałożenie kar pieniężnych na producentów rolnych i nabywców pośredniczących w łańcuchu dostaw produktów rolnych, m.in. za brak zawartej umowy, czy  niedotrzymanie minimalnego terminu obowiązywania umowy;
• rozszerzenie zakresu nieuczciwego wykorzystywania przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi – o praktykę polegającą na nabywaniu produktu rolnego lub spożywczego po cenie niższej niż ustalona cena referencyjna, przez nabywcę gdy nabywa on taki produkt bezpośrednio od dostawcy, który go wytworzył lub m.in. od spółdzielni zrzeszającej producentów tego produktu, grupy producentów rolnych lub uznanych organizacji producentów rolnych.

Zaproponowane rozwiązania stanowią odpowiedź na postulaty organizacji producentów rolnych, w tym producentów owoców. Wprowadzenie kar pieniężnych na obie strony umowy (producentów rolnych i nabywców ich towarów) będzie miało charakter prewencyjny i odstraszający. Takie rozwiązanie ograniczy zawieranie umów na dostarczanie produktów rolnych tuż przed ich dostawą.

Dodatkowo rozszerzenie zakresu nieuczciwego wykorzystywania przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi o praktykę polegającą na nabywaniu produktu rolnego poniżej jego ceny referencyjnej, przyczyni się do sprawiedliwego podziału marż w łańcuchu dostaw żywności, co pozwoli pokryć koszty wytworzenia produktu rolnego. Nabywanie produktów rolnych poniżej cen referencyjnych będzie karane. Organem nakładającym kary będzie Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Nowe rozwiązania przyczynią się do stabilizacji rynków rolnych oraz ułatwią planowanie produkcji rolnej z większym wyprzedzeniem.

Zmiany w przepisach zaczną obowiązywać po 14 dniach od daty ich ogłoszenia w Dzienniku Ustaw. W związku z tym, że regulacje zawarte w tych przepisach mogą być uznane za przepisy techniczne, projekt będzie notyfikowany Komisji Europejskiej.

Źródło: premier.gov.pl