W dniach 23-24 sierpnia br. Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie Oddział w Radomiu w ramach planu operacyjnego Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich na lata 2022-2023 zorganizowało w Bydgoszczy konferencję „Producent rolny w łańcuchu dostaw żywności – przykłady w zakresie możliwych rozwiązań organizacji KŁŻ”. Konferencja została zrealizowana w ramach operacji „Dobre przykłady w rozwoju krótkich łańcuchów dostaw żywności”. Wydarzenie było dedykowane przede wszystkim doradcom jednostek doradztwa rolniczego oraz rolnikom. W konferencji uczestniczyli także przedstawiciele realizujący projekty poświęcone Krótkim Łańcuchom Dostaw Żywności w ramach działania Współpraca, przedstawiciele Lokalnych Grup Działania oraz samorządów.
Celem konferencji było w szczególności ułatwienie nawiązywania kontaktów i wymiany doświadczeń między, rolnikami produkującymi i dostarczającymi żywność bezpośrednio konsumentom ostatecznym, w ramach RHD, MLO czy sprzedaży bezpośredniej, a także podmiotami zajmującymi się tematyką skracania łańcuchów dostaw żywności. Konferencja była również doskonałą okazją do zapoznania się z aktualnymi przepisami prawa w zakresie sprzedaży żywności w krótkich łańcuchach dostaw, prezentacji podmiotów, które prowadzą produkcję żywności na bazie surowców pozyskiwanych z własnego gospodarstwa oraz przedstawienia możliwości zastosowania innowacyjnych rozwiązań technicznych i technologicznych w małych zakładach produkujących żywność. W konferencji uczestniczyło 46 osób.
Otwarcia konferencji dokonali przedstawiciele CDR O/Radom oraz Pani dr hab. Sylwia Żakowska-Biemans prof. SGGW w Warszawie, która w swoim wystąpieniu przedstawiła zagadnienia, które były prezentowane przez prelegentów oraz nakreśliła aspekty funkcjonowania i nowe trendy na rynku żywności produkowanej w KŁŻ. W swoim wystąpieniu podkreśliła rolę konsumenta jako kreatora zmian na rynku żywności. Jedną z bardzo ważnych wartości, która uległa nasileniu w ostatnim okresie przy zakupie żywności jest patriotyzm zakupowy i uwrażliwianie konsumentów na kraj pochodzenia żywności. Zjawisko to ma znaczący wpływ na zwiększone zainteresowanie konsumentów żywnością polskiego pochodzenia. Barierą ograniczająca jej zakup jest jej dostępność oraz ograniczony asortyment.
Wprowadzający w zagadnienia konferencji wykład pt. „Znaczenie i rola żywności produkowanej i wprowadzanej do obrotu przez rolników w systemie KŁŻ” wygłosiła mgr Marta Skrzypczyk, przedstawicielka Katedry Ekonomii Międzynarodowej i Agrobiznesu SGGW w Warszawie. Na podstawie badań oraz analiz naukowych przedstawiła koncepcje oraz zmiany zachodzące w polskim i europejskim łańcuchu dostaw żywności. Jak wynika z danych w KŁŻ zaangażowanych jest w Polsce co najmniej 21% (272 tys.), (dane GUS, spis rolny).natomiast udział KŁŻ w obrotach żywnością wynosi około 7-10%. Czynnikiem ograniczającym rozwój KŁŻ w ostatnim okresie jest pogłębianie się dysproporcji pomiędzy cenami uzyskiwanymi przez rolników a cenami płaconymi przez konsumentów. Jednocześnie ewaluują zmiany w hierarchii wartości łańcucha żywności na świecie i w Polsce. W modelu perspektywicznym zmian, oprócz rolnictwa, przemysłu spożywczego i handlu to konsument stanowi najważniejsze ogniwo w łańcuchu marketingowym żywności. Zachętą do zakupu żywności sprzedawanej przez rolnika jest stały rozwój takiej sprzedaży, lepsza dostępność, większy wybór produktów, możliwość prześledzenia skąd pochodzi żywność. W ujęciu społecznym można zaobserwować zwiększoną interakcję między producentem a konsumentem polegającą na wzroście zaufania konsumentów do producentów takiej żywności, poczuciu spójności społecznej ale jednocześnie następuje zmiana nawyków i wzrost poziomu wiedzy konsumentów co do walorów jakościowych i zdrowotnych żywności kupowanej w KŁŻ. Prelegentka podkreśliła, że pomimo korzystnych rozwiązań prawnych dotyczących możliwości produkcji i sprzedaży żywności przez producentów rolnych czynnikami ograniczającymi rozwój KŁŻ są:
- niestabilne obroty związane z nieprzewidywalnością zapotrzebowania na oferowane produkty,
- wysokie koszty transportu, przechowywania,
- niechęć producentów rolnych do podejmowania „zbiorowych” inicjatyw,
- brak dostępu do inwestycji/kapitału na infrastrukturę, środki transportu i inne potrzeby,
- brak specjalistycznej wiedzy, doświadczenia,
- trudności z dotarciem do konsumentów (problemy z przepływem informacji).
Prelekcje poświęcone bezpieczeństwu żywności pochodzenia roślinnego i zwierzęcego oraz wymagania jakie muszą spełnić rolnicy prowadzący produkcje żywności w działalności rolniczego handlu detalicznego w świetle aktualnych regulacji prawnych, zaprezentowały Mgr Magdalena Woltmanowska -WSSE w Olsztynie oraz Lek. wet. Anna Balcerak - Wojewódzki Inspektor Weterynaryjny, WIW Bydgoszcz. Zarówno w czasie tych prezentacji, jak i po ich zakończeniu padło dużo pytań związanych m.in. ze etykietowaniem, obowiązkowymi badaniami żywności, możliwymi rozwiązaniami w zakresie wyposażenia małego zakładu produkcji żywności. W obydwu wystąpieniach prelegenci podkreślali możliwość zastosowania różnych rozwiązań organizacji produkcji jednak najważniejszym obowiązkiem producenta jest zapewnienie konsumenta, iż produkty, które wytwarza i oferuje w gospodarstwie spełniają wszystkie wymogi bezpieczeństwa żywności oraz to, że są w pełni legalne.
Wykład dotyczący „Przetwórstwa owoców i warzyw – innowacyjne rozwiązania, nowe technologie poprawiające jakość produktów możliwe do zastosowania w produkcji w małej skali” zaprezentowała Dr hab. Monika Mieszczakowska - Frąc Prof. Instytutu Ogrodnictwa-PIB w Skierniewicach. W swoim wystąpieniu prelegentka podkreśliła, że innowacyjne działania w przetwórstwie owoców i warzyw dotyczą wdrażania innowacji procesowych, technologicznych, produktowych i marketingowych. W małych zakładach przetwórczych możliwymi do zastosowania w procesie produkcji są min. biopreparaty mające za zadanie inicjowanie procesów fermentacji warzyw przez wprowadzanie odpowiednich kultur starterowych, zawierających czyste kultury bakterii fermentacji mlekowej o zróżnicowanym składzie gatunkowym, dobranym do surowca czy wzbogacanie gamy produktów przez wykorzystywanie w produkcji nowych gatunków i odmian oraz gatunków rzadkich z wysoką zawartością błonnika. Zastosowanie innowacyjnych rozwiązań technologicznych w produkcji wpływa przede wszystkim na jakość produktów, trwałość i ich walory smakowe.
Tematem wykładu Doktora Pawła Radomskiego z Instytutu Zootechniki – PIB Kraków – Balice były „Rodzime rasy zwierząt gospodarskich – charakterystyka dotycząca walorów kulinarnych i możliwości tradycyjnego wykorzystania w lokalnym przetwórstwie”. W Polsce programy ochrony obejmują 87 rodzimych ras, rodów, odmian i linii zwierząt gospodarskich. Są to takie gatunki jak: konie, bydło, owce, kozy, świnie, kury, gęsi, kaczki, króliki. Prowadzenie hodowli ras rodzimych w gospodarstwie ma wiele zalet ponieważ charakteryzują się one dużą odpornością, zdrowotnością, długowiecznością, dobrą płodnością, dobrymi cechami mlecznymi. Gospodarstwa prowadzące hodowlę ras rodzimych mogą pozyskiwać i przetwarzać produkty o unikalnej jakości mające długoletnią tradycję wytwarzania. Mleko od bydła ras rodzimych, charakteryzuje się lepszą jakością dla przetwórstwa na co wskazuje wyższa zawartość kazeiny i wyższy stosunek białka do tłuszczu. Mięso świń ras rodzimych charakteryzuje się wyższą zawartością tłuszczu śródmięśniowego (IMF) w przedziale 2-3%, posiada odpowiednią strukturę włókien mięśniowych i specyficzny układ tłuszczu IMF co sprawia, że mięso to posiada szczególne wartości smakowe i jakościowe. Mięso to doskonale nadaje się do wytworzenia produktów regionalnych i tradycyjnych. Młode bydło rzeźne ras rodzimych opasanych paszami z trwałych użytków zielonych, jest źródłem surowca do produkcji wołowiny kulinarnej o podwyższonych walorach prozdrowotnych w porównaniu do mięsa z produkcji konwencjonalnej. Prelegent podkreślił, że produkty Polskich Ras Rodzimych wpisują się w najważniejsze trendy, głównie z uwagi na zdecydowany wzrost świadomości klientów oraz oczekiwania co do wyższej jakości produktów spożywczych. Jednocześnie w celu zwiększenia rozpoznawalności i popularyzacji Polskich Ras Rodzimych wśród polskich konsumentów Instytut Zootechniki PIB wprowadził Certyfikację produktów logiem Rasa Rodzima. Takie logo promuje produkt z konkretnej polskiej rasy rodzimej i wskazuje na unikalność i specyfikę produktu, świadczy o jego wartości dietetycznej a nawet prozdrowotnej.
Drugi dzień wydarzenia wypełniły wizyty studyjne do gospodarstw zajmujących się małym przetwórstwem żywności w województwie kujawsko-pomorskim. Celem tych wyjazdów terenowych było zapoznanie uczestników z doświadczeniami z zakresu wytwarzania i dystrybucji lokalnych produktów. Pierwszym wizytowanym gospodarstwem było gospodarstwo Pana Macieja Fedka w Nowym Dworze w województwie kujawsko-pomorskim. Gospodarstwo prowadzi hodowlę świń rasy Złotnicka Pstra oraz zakład przetwórstwa mięsa zarejestrowany w działalności RHD. Zwierzęta w gospodarstwie są hodowane w tradycyjny sposób, bezstresowo, na słomie i na wolnym wybiegu. Są żywione rodzimą śrutą zbożową opartą o takie surowce białkowe jak łubin żółty, bobik, groch. W podstawowym menu zwierząt tradycyjnie występują również parowane ziemniaki, warzywa, owoce, świeżo cięte zielone. Mięso do działalności przetwórczej pozyskiwane jest z tuczników o wadze od 100 do 135 kg. Żywe zwierzęta są transportowane max do 100 km od gospodarstwa do zakładu uboju. Te rozwiązania organizacyjne gwarantują pozyskiwanie mięsa najwyższej jakości o wyjątkowych walorach smakowych. Wyroby wędliniarskie z zakładu sprzedawane są na okolicznych targach, prowadzone są dostawy do placówek detalicznych.
Kolejnym wizytowanym gospodarstwem była Winnica przy Talerzyku położona w miejscowości Topolno opodal grodziska Talerzyk z XI wieku. Właściciele gospodarstwa prowadząc produkcję nawiązują do sięgającej początku XIII wieku historii kujawsko-pomorskich upraw winorośli oraz klasztornych tradycji wytwarzania wina. Winnica początek swojego istnienia datuje na 2010 rok. Powierzchnia nasadzeń w gospodarstwie obejmuje 2 tysiące winorośli. Do najbardziej znanych szczepów uprawianych na winnicy należą: Solaris, Bianca, Regent oraz Rondo, z których produkowane są białe i czerwone wina. Proces produkcyjny wina odbywa się z ręcznie zebranych i wyselekcjonowanych owoców. Wina wytwarzane są w nowoczesnych tankach ze stali nierdzewnej. Wyposażenie winiarni umożliwia precyzyjne kontrolowanie procesu powstawania wina. Właściciele gospodarstwa są otwarci dla osób odwiedzających gospodarstwo. Dzielą się swoją wiedzą i doświadczeniem podczas wizyt i szkoleń w winnicy. Wina produkowane w gospodarstwie były wielokrotnie nagradzane w konkursach regionalnych.
Ostatnim miejscem wizyty grupy była wizyta w gospodarstwie i zakładzie przetwórstwa mleka Państwa Barbary i Janusza Adamczyk położonego w miejscowości Kosowo w gminie Świecie. Państwo Adamczyk są rolnikami, prowadzącymi ponad 50 hektarowe gospodarstwo, hodującymi krowy mleczne, oraz produkują naturalne sery zagrodowe. Właściciele gospodarstwa dużą wagę przykładają do zdrowotności utrzymywanych krów. Stado jest pod stałą kontrolą lekarza weterynarii. Dzięki odpowiedniemu żywieniu mleko posiada bardzo dobrą jakość technologiczną oraz mikrobiologiczną. Część mleka sprzedawana jest do zakładu przetwórczego a z części w gospodarstwie produkowane są sery. Po wejściu w życie ustawy w 2017 roku hodowcy zrejestrowali działalność przetwórstwa mleka w działalności Rolniczego handlu detalicznego. Sery są wytwarzane w odpowiednim, spełniającym wymogi sanitarne pomieszczeniu, a sprzedaż odbywa się w specjalnie wybudowanej „Biesiadówce”. Obecnie w gospodarstwie produkowanych jest ponad piętnaście rodzajów sera podpuszczkowego i długodojrzewającego. Twarogi i sery wytwarzane są z mleka niepasteryzowanego. Do serów dodawane są aromatyczne zioła i przyprawy. Każdy gatunek charakteryzuję się swoim specyficznym smakiem i aromatem. W gospodarstwie planuje się uruchomienie działalności edukacyjnej i prowadzenie warsztatów serowarskich. Właściciele gospodarstwa mają mnóstwo pomysłów na poszerzanie i urozmaicanie produkowanych wyrobów, które są cenione przez konsumentów.
Podczas każdej z wizyt właściciele gospodarstw zaprezentowali historię samego ich powstawania, etapów realizacji projektów, a także wskazywali priorytetowe, z ich punktu widzenia i doświadczenia, elementy, które mają pozwolić na osiągnięcie sukcesu w zakresie produkcji i sprzedaży produkowanych wyrobów. Na pewno budującym jest fakt, że wszyscy kładą duży nacisk na wysoką jakość swoich produktów, ale również ich rozpoznawalność na lokalnych rynkach i wśród lokalnych odbiorców.
Mamy nadzieję, że zaprezentowany podczas konferencji zakres wiedzy ułatwi producentom, świadome podjęcie decyzji i będzie motywacją do rozpoczęcia prowadzenia działalności produkcji żywności na bazie produkcji rolnej prowadzonej w gospodarstwie. Tym samym przyczyni się do wzbogacenia oferty żywności na naszym rynku oraz wzrostu zadowolenia klientów, którzy będą mogli zdobyć poszukiwaną żywność.
Opracowała
Barbara Sałata
Do pobrania:
Przetwórstwo owoców i warzyw innowacyjne rozwiązania, nowe technologie pdf, 9,11MB
Rodzime rasy zwierząt gospodarskich-walory kulinarne pdf, 9,92
Wymagania weterynaryjne dla produkcji żywności i sprzedaży produktów pochodzenia pdf, 2,59MB
Zasady i wymagania prawne przy produkcji i sprzedaży żywności pdf, 3,18MB
Znaczenie i rola żywności produkowanej i wprowadzanej do obrotu przez rolników w systemie KŁŻ pdf, 1,15MB