Fuzarioza kłosów jest powszechnie występującą chorobą grzybową zbóż, która powoduje porażenie kłosów. Objawy można zaobserwować w całej Polsce. Skażenia najczęściej pojawiają się na plantacjach: żyta, pszenicy, pszenżyta i jęczmienia.
Straty w uprawach spowodowane fuzariozą mogą wynosić w granicach 50-60%. Choroba przyczynia się również do pogorszenia jakości plonu z powodu zgromadzenia się w ziarnie mikotoksyn. Są one silnie trującymi związkami wytwarzanymi przez grzyby z rodzaju Fusarium. - Niekiedy bywają określane jako szkodliwe metabolity grzybów, stanowią duże zagrożenie dla zdrowia ludzi i zwierząt. Produkty skażone tymi toksynami nie powinny być kłosy zbóż w czasie kwitnienia oraz tworzenia i dojrzewania ziarna.
Okres zakażenia jest długi i uzależniony od przebiegu warunków pogodowych. W niektórych latach nasilenie fuzariozy jest duże. - Wówczas trzeba stosować opryski fungicydami, które jednak nie zawsze są skuteczne. Wyleganie plantacji sprzyja rozwojowi tej choroby. Pierwsze objawy można zauważyć na kłosach w fazie dojrzałości mlecznej. Porażone kłosy częściowo lub całkowicie bieleją i zamierają. Na kłosach można wówczas zaobserwować różowo- -łososiowy nalot zarodników grzyba spożywane. Mikotoksyny są produkowane przez grzyba zarówno w czasie wzrostu zboża, jak również podczas przechowywania ziarna – wyjaśnia agronom Krzysztof Świerek. Patogen wywołuje tez inne choroby: zgorzel siewek, fuzaryjną zgorzel podstawy źdźbła i korzeni oraz pleśń śniegową. Fuzarioza kłosów zboża rozwija się najczęściej w czasie wegetacji roślin. Patogen infekuje kłosy zbóż w czasie kwitnienia oraz tworzenia i dojrzewania ziarna.
Okres zakażenia jest długi i uzależniony od przebiegu warunków pogodowych. W niektórych latach nasilenie fuzariozy jest duże. - Wówczas trzeba stosować opryski fungicydami, które jednak nie zawsze są skuteczne. Wyleganie plantacji sprzyja rozwojowi tej choroby. Pierwsze objawy można zauważyć na kłosach w fazie dojrzałości mlecznej. Porażone kłosy częściowo lub całkowicie bieleją i zamierają. Na kłosach można wówczas zaobserwować różowo- -łososiowy nalot zarodników grzyba – wyjaśnia agronom. Przy silnych porażeniach na całej powierzchni lub na fragmentach zainfekowanych części następuje zbrunatnienie.
Porażone kłosy pszenicy mają taki sam przekrój jak kłosy zdrowe. - Natomiast kłosy żyta mają przekrój zmieniony w ten sposób, że część kłosa jest zwężona. Ziarno z takich kłosów jest drobniejsze, pomarszczone jednym słowem - poślad. Przy silnym porażeniu następuje zakażenie zarodka i utrata zdolności kiełkowania – dodaje Krzysztof Świerek.
Źródłem infekcji są przede wszystkim zakażone lub zanieczyszczone ziarna, gleba, resztki pożniwne i chwasty, na których choroba rozwija się bezobjawowo. Grzyb powodujący fuzariozę kłosów rozprzestrzenia się na plantacji głównie za pomocą zarodników konidialnych. Rozwojowi choroby sprzyjają: temperatura w granicach 12-24 stopni C w ciągu dnia i od 5-12 stopni C w nocy, wysoka wilgotność powietrza i częste opady deszczu. - Występowaniu infekcji sprzyjają też łagodna jesień i zima, mokra i chłodna wiosna, zboża uprawiane w monokulturze i gęsty ich siew. Stopień porażenia chorobą wzrasta, kiedy w okresie kwitnienia jest ciepła i deszczowa pogoda. Właśnie wtedy zakażenie jest najgroźniejsze – podsumowuje agronom Świerek.
Zapobieganie:
przestrzeganie właściwego zmianowania roślin w celu ograniczenia nadmiernego udziału zbóż. W szczególności chodzi o zachowanie przerwy w uprawie pszenicy i jęczmienia, staranne przyoranie resztek pożniwnych przedplonu szczególnie zbożowego, prawidłowe nawożeniu azotowym i stosowaniu regulatorów wzrostu, używanie zaprawionego i zdrowego materiału siewnego, opryskiwaniu plantacji fungicydami w do fazy kwitnienia zgodnie z etykieta zamieszczoną na środku ochrony roślin, uprawie odmian odporny na fuzariozę , uprawie poplonów ścierniskowych, wsiewek poplonowych i międzyplonów z przeznaczeniem na przyoranie.
Aneta Rzeźniczak