Lubuska Izba Rolnicza, w ramach Planu Operacyjnego Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020. Plan operacyjny na lata 2018-2019, zorganizowała w dniach 8-14 września 2019r. wyjazd studyjny do Włoch pt. „Innowacyjne rozwiązania we włoskiej enoturystyce”.
W wyjeździe uczestniczyli osoby mające wpływ na prace związane z rozwojem wsi i obszarów wiejskich. Byli to: rolnicy, doradcy rolni, przedstawiciele firm i instytucji związanych z rolnictwem oraz winiarze.
Celem wyjazdu do Toskanii, regionu położonego w środkowych Włoszech, słynącego z uprawy winorośli i oliwek, gdzie znaczącą jest produkcja wina i oliwy z oliwek, było: ukazanie uczestnikom wysoko rozwiniętego winiarstwa na terenie Włoch, ukazanie prorozwojowych przedsięwzięć winiarskich, poznanie włoskiego szlaku wina, zdobycie nowej wiedzy oraz informacji z zakresu finansowania przedsięwzięć, inspiracja o nowe idee współpracy na wsi między różnymi sektorami społecznymi – instytucje, stowarzyszenia i organizacje.
Toskania posiada bogatą historię uprawy winorośli i produkcji wina. Jej górzysty teren i śródziemnomorski klimat to połączenie perfekcyjne dla produkcji dobrej jakości win.
Pierwszy dzień wyjazdu był dniem przejazdu przez Czechy i Austrię do słonecznej Toskanii, a ostatni – dniem powrotu do Zielonej Góry.
Wizyty w winnicach były okazją do zapoznania się ze sposobem uprawy winorośli, z procesem produkcji wina począwszy od zbioru owoców, zwiedzenia winiarni i piwnic w których leżakuje trunek, poznania smaku i aromatu win rodzimej produkcji, jak również okazją zakupu produkowanego tu wina.
Pobyt w Toskanii rozpoczął się od spotkania z przedstawicielami organizacji STRADA DEL VINO DI MONTEPULCIANO VALDICHIANA SENESE, organizacji zajmującej się promocją i marketingiem regionu Valdichiana Senese, w tym popularyzacją sprzedaży legendarnych win VINO NOBILE DI MONTEPULCIANO. O roli, zadaniach i działalności tej organizacji opowiedziała pani Ludovica Galli – odpowiedzialna ds. komunikacji i wydarzeń kulturalnych. Terytorium Valdichiana Senese skupia 9 miejscowości o dużych walorach kulturalnych, turystycznych , krajobrazowych i gospodarczych. Organizacja skupia lokalnych producentów, których produkty są promowane m.in. na targach. Są to mali producenci. W każdej miejscowości terytorium Valdichiana Senese jest ryneczek produktów lokalnych. wyprodukowane tu produkty pochodzą z surowców z tego terytorium i są certyfikowane. Ich sprzedaż prowadzona jest w sklepikach, które są witryną produktów terytorium, w cenach producenta, bez naliczania marży. Organizacja Strada del Vino di Montepulciano Valdichiana Senese promuje wszystko, co przyczynia się do uczynienia tego terytorium wyjątkowym – wina dziedzictwo krajobrazowe, i żywność, historię i sztukę.
Następnie odbyło się spotkanie z przedstawicielem CONSORZIO VINO NOBILE DI MONTEPULCIANO, panią Silvia Loriga, kierownik ds. marketingu i wydarzeń kulturalnych. Konsorcjum jest organizacją skupiającą 78 producentów wina. Powstało w 1965r. dla promocji i ochrony wina Vino Nobile di Montepulciano we Włoszech i na świecie.
Najlepsze wina posiadają status DOC lub DOCG (Dominazione di Origine Controllata – kontrolowane oznaczenie pochodzenia/ Dominazione di Origine Controllato e Guarantita – kontrolowane oznaczenie gwarantowanego pochodzenia). To oznaczenie pochodzenia wina, gwarantujące jego jakość, zostało wprowadzone przez rząd włoski w 1963 roku, a następnie zmodyfikowane w roku 1992, poprzez wprowadzenie prawa Unii Europejskiej, dotyczącego ochrony pochodzenia produktów. Aby sprostać wymaganiom DOC/DOCG, wino musi być wyprodukowane w określonym regionie z użyciem wyspecjalizowanych metod produkcji oraz spełniać wysokie standardy jakości. Oznaczenie wina DOC/DOCG – znaczy że wino pochodzi z tego regionu. Vino Nobile di Montepulciano w 1980 roku jako pierwsze wino we Włoszech otrzymało znak DOCG, co plasuje go wśród najbardziej prestiżowych win w kraju i na świecie. Główne kierunki działania Konsorcjum: monitoring i ochrona znaku promocyjnego we Włoszech i na świecie, wycieczki promocjonalne, organizacja lokalnych wydarzeń z winem, prowadzenie inwestycji związanych z utrzymaniem i odnawianiem obiektów dot. promocji terenu. Następnie pani Silvia Loriga przedstawiła jakie są dopuszczone szczepy winorośli do produkcji danego rodzaju wina oraz wymagane okresy leżakowania win w butelkach. W regionie powierzchnia winnic wynosi ok. 2000 ha, z czego ponad połowa to uprawa szczepu do produkcji Vina Nobile di Montepulciano. Średnia powierzchnia winnic wynosi 15-20 ha, w których zbiory w większości przeprowadzane są ręcznie. Wymogiem marki DOC/DOCG jest uprawa winorośli na glebach położonych 250-500 m n.p.m. Nie może to być produkcja intensywna. W razie suszy dopuszcza się podlewanie plantacji, ale tylko roślin w wieku do 3 lat. Winorośl jest rośliną wytrzymującą suszę, nie wymaga dużej ilości wody. Zasadą jest, żeby wino było dobre i naturalne, nie można ingerować w uprawę winorośli. Konsorcjum korzysta z funduszy pomocowych, które przeznaczane są głównie na utrzymanie ochrony środowiska.
W kolejnych dniach wyjazdu studyjnego podczas wizyt na winnicach w regionie Montepulciano, Volterra i Luca odbywały się spotkania z gospodarzami lub pracownikami winnicy, była też okazja zwiedzenia piwnic w których odbywa się produkcja wina oraz jego leżakowanie:
WINNICA FATTORIA PULCINO (rejon winny Montepulciano) – pani Cecilia opowiedziała o historii tej winnicy, którą od 60 lat prowadzą rodzice, a obecnie jest winnicą rodzinną, o sposobie produkcji gatunków win z podaniem procentowej ilości szczepów winorośli. Założone tu zostało, jako pierwsze w rejonie, gospodarstwo agroturystyczne oferujące typowe produkty rolniczej i kulinarnej tradycji Toskanii. W restauracji oprócz wina podawane są swojskie proste dania z prawdziwymi składnikami, typowymi dla tutejszej tradycji kulinarnej,
z własnej produkcji wędlin i serów, domowy makaron. Produkcję wina w regionie zapoczątkowali Franciszkanie w XVII wieku. Obecnie rolnicy produkujący wino mają wielki szacunek do mnichów za upowszechnienie produkcji wina. Są im wdzięczni za wybudowanie piwnic, które do dzisiaj służą dojrzewającym winom. Symbolem rodzinnej winiarni jest bóstwo etruskie. Uczestnicy wyjazdu przyjęci tu zostali z wielką dozą serdeczności.
WINNICA CANNETO (rejon winny Montepulciano) – jest to gospodarstwo o długiej tradycji. Do 1970r. właścicielem był Niemiec, któro w 1985r. zakupiła grupa szwajcarów. Ogólna powierzchnia gospodarstwa wynosi 50 ha. Uprawa winorośli zajmuje 38 ha, a pozostałe to gaje oliwne. Warunki gospodarowania oraz metody produkcji wina przedstawił główny technolog. W Toskanii nie ma klimatu dla białych winogron, które potrzebują więcej wilgotności. Największy areał zajmuje szczep Sangiovese, który jest głównym składnikiem Vina Nobile di Montepulciano. Jest to gospodarstwo ekologiczne. Do ochrony roślin stosuje się siarkę i miedź. W okresie największej suszy rośliny są podlewane ze sztucznego jeziora, któro zostało tu wybudowane. Zbiór winogrona rozpocznie się tydzień po naszym wyjeździe. Obecnie ręcznie zbiera się winogrono do wina bardziej szlachetnego. Z 1ha zbiera się średnio 6 ton owoców. Proces fermentacji wina jest kontrolowany. Właściwa temperatura fermentacji winogrona czerwonego to 25-29 °C. Po fermentacji wino dojrzewa w beczkach. Każdy rodzaj wina ma inny czas leżakowania – od 12 miesięcy do 12 lat. Wino dojrzewa w beczkach dębowych wykonanych z drewna dębowego pochodzącego z Francji, Chorwacji lub Kalifornii. Beczki są wykorzystywane przez okres 5-6 lat. W każdym roku wymienia się ok. 25% beczek. Najszlachetniejsze wino w każdym roku leżakowania przelewane jest do nowych beczek. Używa się także stalowe beczki, dzięki którym wino ma łagodniejszy smak. Dla przykładu Vino Nobile di Montepulciano leżakuje w butelkach 2 lata w temperaturze 15-17°C.
WINNICA LA SPINETTA CASANOWA (rejon winny Volterra) – to gospodarstwo o powierzchni 65 ha, którego właścicielami od 2001 roku są trzej bracia. Przewodnikiem po winnicy był Francesco, który bezpośrednio nadzoruje proces produkcyjny. Najstarsze winnice mają 50-65 lat. Rocznie produkuje się tu 500 tys. butelek wina, w tym 70 tys. butelek to wino białe i różowe, oraz ok. 3 000 litrów oliwy z oliwek z I tłoczenia. Oliwa tłoczona jest w czasie do 3 godzin od zbioru oliwek. Przy produkcji wina białego i różowego sok jest wyciskany do fermentacji. W produkcji wina czerwonego nie oddziela się soku od skórek i pestek. Podczas fermentacji zawartość w beczce miesza się co godzinę. W tych beczkach czerwone wino przebywa 10 dni, a wino białe i różowe 7 dni. Beczki drewniane wykonane są z dębu francuskiego. Po okresie dojrzewania wino rozlewane jest do butelek i dalej leżakuje w butelkach. Etykietowanie butelek odbywa się po okresie leżakowania. 90% produkcji przeznaczane jest na eksport.
WINNICA PODERE MARCAMPO (rejon winny Volterra) – to rodzinne gospodarstwo agroturystyczne, w którym w latach 2004-2017 zostały założone winnice. Po gospodarstwie i winiarni uczestników wyjazdu oprowadzała córka, która wraz z ojcem prowadzi gospodarstwo. Mama zajmuje się prowadzeniem restauracji. Jest to gospodarstwo o powierzchni 11 ha, z tego 5 ha zajmują winnice, a pozostałe to gaje oliwne. Założona winnica jest dodatkiem do agroturystyki ponieważ jest za mała, aby stanowić źródło utrzymania. Uprawia się tu szczepy czerwone winogron oraz dwa szczepy białe. Uprawy od 3 lat są ekologiczne ale jeszcze bez certyfikatu, chociaż już w tej chwili spełnione są wszystkie warunki. Certyfikat otrzymają w przyszłym roku. Gospodarstwo wyróżnia położenie – 2 metry pod powierzchnią gleby znajduje się sól ponieważ w dawnych czasach było tu morze. Ale korzenie roślin tak głęboko nie sięgają. Teren jest zróżnicowany pod względem glebowym, więc i jakość winogron tego samego szczepu jest różna. Założone tu winnice wymagają mechanicznej uprawy gleby w międzyrzędziach ze względu że jest to gleba gliniasta i przy niespulchnianej glebie cała woda z opadów spływałaby nie wnikając w głąb. Teren jest naturalnie wentylowany, więc winogron nie jest atakowany przez choroby grzybowe. A jeżeli zostanie porażony to choroby zwalczane są preparatami siarkowymi i miedzianymi.
Fermentacja wina trwa ok. 2 tygodnie, przebiega w temperaturze 24-26°C. Trzy razy dziennie mieszana jest zawartość w beczkach podczas fermentacji. Początkowo wino przechowywane jest w beczkach stalowych. Następnie przelewane jest do beczek drewnianych do przechowania. Lepsze wino przelewane jest do beczek nowych. Winnica posiada maszynę do butelkowania wina. Cykl technologiczny na bieżąco konsultowany jest z enologiem. W Marcampo produkowanych jest pięć win oznaczonych znakiem jakości IGT Toscana.
WINNICA FATTORIA IL POGGIO (rejon winny Lucca) – polsko – włoska winnica w Montecarlo. Uczestnicy wyjazdu studyjnego spotkali się tu z przedstawicielem organizacji regionalnej CONSORZIO DEI VINI DOC LUCCHESI, doktorem Gino Carmignani, który zapoznał z warunkami uprawy winorośli oraz produkcji wina w regionie. W okolicy Montecarlo powierzchnia wszystkich winnic wynosi ok. 200 ha. Średnia wielkość winnicy to 5-15 ha. Są też winnice 20 hektarowe, bo tutaj są wysokie wzgórza. Firmy są nieduże ale samowystarczalne. W sumie produkuje się tu ok. 1 mln butelek wina rocznie. Jest to wino bardzo wysokiej jakości. Na okolicznych wzgórzach już w roku 1000 n.e. istniały winnice. W organizacji w rejonie Montecarlo jest zrzeszonych 15 winiarzy, a w rejonie Lucchesia 50 winiarzy. W winnicy Fattoria il Poggio już 200 lat temu produkowano wino, więc miejsce to, to i pasja i tradycja rodzinna.
Następnie po winnicy oprowadziła uczestników wyjazdu właścicielka, Polka Joanna Stoczyńska-Rossi, a proces produkcji wina przedstawił zatrudniony w winnicy pracownik Blendi Bouari. W gospodarstwie prowadzona jest produkcja win oraz agroturystyka.
Gospodarstwo posiada 15 ha winnic, z których rocznie produkuje się 700-800 hektolitrów wina. W winnicy zatrudnione są 4 osoby. Zbiory zaczynają się od winogron białych, przy zawartości 20 % cukru. Jest to najczęściej ostatni tydzień września. Przy produkcji wina białego oddziela się skórkę i pestki od soku, które przeznacza się do produkcji grappy. Zbiór winogron przeprowadzany jest ręcznie, do skrzynek, które następnie przechowywane jest w temperaturze 5-6°C. Przed przeznaczeniem do fermentacji temperatura podwyższana jest do 15°C. Fermentacja odbywa się w kadziach, w których przez całą dobę kontrolowana jest temperatura. Podczas fermentacji wino jest dwa razy dziennie mieszane. Czas fermentacji zależy od rodzaju wina: 10-15 dni dla wina białego, ok. 10 dni dla wina przeznaczonego do spożycia po 2 latach, i ok. 15 dni dla win starszych w spożyciu. Winnica wyposażona jest we wszystkie niezbędne maszyny do produkcji win. Na każdym etapie produkcji przestrzegane są ściśle procedury, dla otrzymania najlepszej jakości produktu.
W gospodarstwie produkuje się również oliwę z oliwek. Po zbiorze oliwek i oddzieleniu listków i gałązek odbywa się mielenie oliwek razem z pestkami a następnie prasowanie i wyciskanie oleju. Uzyskana oliwa zawiera do 30% wody, dlatego przeprowadza się jej oddzielanie i dopiero wówczas oliwa nadaje się do spożycia. Początkowo oliwa jest mętna i dopiero po jej odstaniu nalewana jest do butelek. Produkuje się tutaj również unikalne produkty, jak kremy i balsamy do ciała.
W ostatnim dniu pobytu w Toskanii uczestnicy wyjazdu studyjnego mieli okazję uczestniczenia w festiwalu winnym „VINO AL VINO” w Panzano, w słynnym regionie winnym CHIANTI. Na ryneczku Panzano 21 regionalnych wystawców, producentów wina wystawiło swe najlepsze gatunki win. Uczestnicy imprezy mieli okazję degustacji wystawionych produktów regionalnych oraz możliwość zakupu wybranego wina.
Serdecznie dziękujemy Przemkowi Jaworskiemu z biura podróży EXODUS s.j. z Zielonej Góry, który podjął się trudu organizacji wyjazdu studyjnego oraz dbał, aby uczestnikom niczego nie brakowało, również walorów turystycznych.
E .Rudkiewicz
GALERIA:
Źródło Lubuska Izba Rolnicza http://lir.agro.pl/
