Jednym z ważniejszych wyzwań współczesnego świata jest zapewnienie bezpieczeństwa żywnościowego przy stale rosnącej liczbie ludności i jednoczesnym kurczeniu się zasobów naturalnych, głównie wody oraz ograniczonym dostępie do ziemi uprawnej, której powierzchnia systematycznie spada na skutek postępującej urbanizacji i industrializacji. Głód ziemi staje się coraz bardziej dotkliwy dla rolników. Tymczasem zapotrzebowanie na żywność do połowy obecnego stulecia zwiększy się o 70% w skali całego świata. Naciskowi, by produkować wydajniej towarzyszy wzrost zapotrzebowania na żywność wytwarzaną metodami przyjaznymi dla środowiska naturalnego.
Wzrost wydajności obserwowany w rolnictwie na przestrzeni ostatnich kilkudziesięciu lat został w znacznym stopniu osiągnięty kosztem eksploatacji zasobów naturalnych. Intensyfikacja produkcji rolnej doprowadziła w wielu krajach do degradacji wód i użytków zielonych. Drastycznie zmniejszyła się liczba ptaków i owadów zapylających oraz ogólnie zmalała bioróżnorodność w ekosystemach rolniczych. Aby powtrzymać te procesy, wymagania dotyczące ochrony środowiska nieustannie wzrastają i z roku na rok stają się bardziej rygorystyczne.
Dziś nie ma już żadnych złudzeń, że rolnictwo funkcjonujące w obecnym kształcie musi przejść transformację. Z jednej strony rolnicy potrzebują przestrzeni, na której aby utrzymać siebie i swoje rodziny, mogliby spokojnie produkować płody rolne, z drugiej zaś strony konieczne jest zapewnienie ochrony zasobów naturalnych. Produkcja rolna prowadzona w taki sam sposób, jak do niedawna np. w Niemczech, nie jest już możliwa, gdyż dla wyżywienia całej populacji ludzkiej jeszcze w tym stuleciu potrzebny byłby ekwiwalent dwóch planet.
Z tego względu obiektem zainteresowania wielu dziedzin, między innymi ochrony środowiska, kształtowania krajobrazu, turystyki, rolnictwa czy energii odnawialnej stają się dziś trwałe użytki zielone z racji niewykorzystanego jeszcze w pełni potencjału produkcyjnego i ogromnej roli, jaką pełnią w środowisku przyrodniczym.
Najważniejsze funkcje trwałych użytków zielonych to:
- wiązanie materii organicznej w glebie,
- sekwestracja węgla, a przez to obniżanie zawartości CO2 w atmosferze,
- ograniczanie erozji gleby,
- wiązanie w darni łąkowej mineralnych form azotu pochodzącego ze źródeł rolniczych,
- regulowanie i gromadzenie zasobów wodnych,
- dostarczanie paszy podstawowej dla zwierząt gospodarskich,
- dostarczanie surowca (biomasy) dla pozyskiwania energii odnawialnej,
- środowisko życia fauny i flory,
- miejsce rekreacji i wypoczynku dla ludzi, zwłaszcza mieszkańców miast, zmęczonych zindustrializowanym krajobrazem.
Pełne wykorzystanie powyższych funkcji trwałych użytków zielonych, z racji oczywistych konfliktów interesów staje się coraz bardziej problematyczne. Aby zatem sprostać największym wyzwaniom przyszłości i poszukiwać najlepsze rozwiązania dla obiektywnie trudnych sytuacji występujących obecnie w rolnictwie, potrzebne jest zaangażowanie i współpraca wielu różnych instytucji i podmiotów działających w obrębie nie tylko danego kraju, lecz również innych państw Europy.
Realizowana obecnie Wspólna Polityka Rolna kładzie ogromny nacisk na promowanie zrównoważonego gospodarowania w rolnictwie, które polega na produkowaniu zdrowej i bezpiecznej żywności w sposób poprawiający stan środowiska przyrodniczego. Nie bez znaczenia są również socjalne i ekonomiczne warunki bytu rolnika i jego rodziny.
W Strategii Europa 2020 Komisja Europejska podkreśla znaczenie badań naukowych i innowacyjności w procesie zmagania się z wyzwaniami współczesnego świata. Wdrażanie innowacyjnych rozwiązań do praktyki uznano za klucz do poprawy konkurencyjności gospodarstw rolnych, zmniejszenia ich wpływu na zmiany klimatyczne oraz gospodarowania w sposób przyjazny dla środowiska naturalnego.
Ponadto, Komisja Europejska opowiada się za integracyjnym modelem innowacji, polegającym na tym, że szeroko rozumiana praktyka rolnicza oraz podmioty naukowe powinny ze sobą współdziałać. Niesolidarny model współpracy, gdzie praktycy pozostają bierni i nie korzystają z pomysłów naukowców przechodzi do historii, podobnie jak podejmowanie prac badawczych dla samego zgłębiania wiedzy bez przyłożenia należytej troski do rozpowszechnienia wyników pracy bezpośrednio do zainteresowanych. Promowana jest obecnie interdyscyplinarna współpraca z udziałem wszystkich uczestników całego łańcucha produkcyjnego.
Ziemia jest jedna i gruntów do produkcji rolnej nie przybędzie. Pozostają zatem nauka, badania i innowacje, dzięki którym następuje połączenie lokalnych potencjałów oraz powstają nowe możliwości uzyskania większej produkcji przy zastosowaniu mniejszych środków.
Opracowała: Anna Czerwińska
Źródło: Materiały konferencyjne Centrum Trwałych Użytków Zielonych Dolnej Saksonii i Bremy w Niemczech/7.06.2017, Dr Arno Krause
The Inno4Grass Project has received funding from the European Union’s Horizon 2020 research and innovation
programme under grant agreement No. 727368
Źródło
Wielkopolska Izba Rolnicza
http://www.wir.org.pl/
