Na temat rozwoju obszarów wiejskich w Brukseli

W dniach 20-21 września 2016 r. w Brukseli, z udziałem eksperta KRIR dr Mirosława Drygasa, miało miejsce posiedzenie grupy dialogu obywatelskiego ds. rozwoju obszarów wiejskich i posiedzenie grupy roboczej „Rozwój obszarów wiejskich” Copa-Cogeca. W trakcie sesji przedpołudniowej, po formalnym przyjęciu sprawozdania z poprzedniego posiedzenia i porządku obrad, odbyły się wybory nowego przewodniczącego Grupy Cywilnego Dialogu ds. Rozwoju Obszarów Wiejskich (Civil Dialog Group Rural Development). Wskutek dokonanego wyboru funkcję tę objął Dominique Fayel reprezentujący organizację Euromontana.

W następnym punkcie przedstawiono informacje dotyczące konferencji w CORK, która odbyła się w dniach 5-6 września. Zdaniem przedstawicieli Komisji Europejskiej był to wielki sukces, bowiem konferencja zgromadziła więcej uczestników niż oficjalnie zarejestrowano, łącznie około 370 osób, reprezentujących różne grupy interesariuszy. Końcowa DEKLARACJA choć w gruncie rzeczy nie przedstawia szczegółowych rozwiązań jest mocnym sygnałem w stronę decydentów, wskazującym na konieczność wzmocnienia polityki rozwoju obszarów wiejskich. W dyskusji podkreślono, że osiągnięcie celów zarysowanych w CORK będzie zależne od decyzji podejmowanych w trilogu: komisja, Rad i Parlament Europejski.

W dyskusji podniesiono, że Komisja stale mówi partnerskim podejściu do zmian w polityce, a jednocześnie formalnie nie zaprosiła na konferencję i nie włączyła do dialogu nad WPR 2021-2027 członków CDG.

W kolejnym punkcie zaprezentowano pilotażowy program wsparcia bioróżnorodności realizowany pod nadzorem Dyrekcji Generalnej Środowisko. Program ten jest wdrażany w 9 krajach UE Jego istota polega na nowatorskim podejściu, polegającym ogólnie rzecz biorąc na wynagradzaniu beneficjentów z tytułu osiągania zaplanowanych celów. Stąd też nazwa tego programu: schemat płatności pro środowiskowych oparty na osiągniętych rezultatach (results-based payment schemes for biodiversity - RBPS). Przy braku realizacji zaplanowanych celów płatności nie będą wypłacane, zgodnie z zasadą: nie zrealizowano celów – nie ma płatności. Uczestniczący w dyskusji rolnicy sceptycznie wyrażali się na temat upowszechnienia takiego podejścia we wdrażaniu działań w rolnictwie.

Następnie przedstawiono przykład holenderski zespołowego wdrażania działań agro-środowiskowo klimatycznych. Podkreślono, że jest to trudne wyzwanie, ale przynoszące mnożnikowe efekty w stosunku do indywidualnego wdrażania tego typu przedsięwzięć.

W kwestii konieczności uproszczenia po raz kolejny uczestnicy posiedzenia CDG podnosili problem skomplikowania przepisów dotyczących PROW. Podkreślano, że WPR jest bardziej skomplikowana niż polityka regionalna, gdzie beneficjenci mają łatwiejszy proceduralnie dostęp do finansowych środków wsparcia.

W części dotyczącej tzw. instrumentów finansowych (IF) omówiono ich rolę we wdrażaniu PROW. Choć z prezentacji nie wynika, że Komisja Europejska planuje zastąpienie w dużym stopniu dotychczasowego systemu grantów/dotacji przez różnorodne instrumenty finansowe, to w odczuciu uczestników CDG proces ten będzie w przyszłości pogłębiany. Można tak domniemywać chociażby z silnej aktywności Komisji w promowaniu tego typu wsparcia (także plan Junckera), poprzez organizowanie konferencji na ten temat w kolejnych krajach członkowskich, w tym 24 października w Warszawie. Jak również ich powiązania z wcześniej wspomnianym programem RBPS.

W punkcie dotyczącym funkcjonowania komitetów monitorujących zaprezentowano ich funkcjonowanie w Austrii i Finlandii. W zasadzie można stwierdzić, że funkcjonują one w bardzo zbliżony sposób jak w Polsce, co wynika głównie z konieczności przestrzegania prawa unijnego w tym względzie.

Jeśli chodzi o działanie współpraca, wbrew stanowisku przedstawicieli Komisji podkreślono w dyskusji, że tworzenie obok sieci rozwoju obszarów wiejskich (ENRD na szczeblu UE i np. KSOW na poziomie krajowym w Polsce) odrębnych sieci w ramach europejskiego partnerstwa na rzecz innowacji (EIP w UE i np. SIR w Polsce) chyba nie jest najlepszym rozwiązaniem, gdyż w zasadzie obie sieci są adresowane do tych samych interesariuszy i mają zbliżone zadania. Np. w Austrii jest to jedna struktura.

W następnym punkcie przedstawiono zmiany w działaniach europejskiej sieci rozwoju obszarów wiejskich na lata 2016-2017, ukierunkowane m. in. na: budowanie zdolności do działania społeczności lokalnych, zieloną ekonomię, czy współpracę podmiotów z obszarów wiejskich.

W ostatnim punkcie zaprezentowano projekt opracowania indeksu służącego do pomiaru poziomu zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich. Jak sami to stwierdzili autorzy pomysłu jest on w embrionalnym stadium. W związku z czym nie należy oczekiwać szybkich efektów, choć narzędzie takie jest bardzo potrzebne i byłoby niezwykle użyteczne dla decydentów.

Posiedzenie grupy roboczej „Rozwój obszarów wiejskich”

Po przyjęciu sprawozdania z poprzedniego posiedzenia i dokonaniu wyboru zastępcy przewodniczącego (Mastro) tematyka posiedzenia skupiła się m. in. na następujących kwestiach:

1. wyjściu Wielkiej Brytanii z UE,
2. wydarzeniach jakie miały miejsce od poprzedniego posiedzenia,
3. informacji na temat posiedzenia CDG z dnia poprzedniego,
4. stanie wdrażania PROW, uproszczeń WPR oraz przyszłości WPR,
5. nowej delimitacji ONW,
6. współpracy grupy roboczej rozwój obszarów wiejskich z ENRD.

Szczególną uwagę uczestników skupiły cztery kwestie: forsowanie przez Komisję Europejską tzw. instrumentów finansowych, uproszczenia WPR, przyjęcie deklaracji w CORK oraz wiążącą się z tym wydarzeniem przyszłością WPR.

Wprowadzenie instrumentów finansowych, jako narzędzia wspomagającego wdrażanie aktualnego PROW uznano za nieco spóźnione i w zasadzie nie mające większego znaczenia, tak jak np. w Polsce, gdzie dopiero prowadzi się ocenę ex-ante (ekspertyza) ich wprowadzenia w kontekście aktualnego PROW. Natomiast w kontekście przyszłej WPR wprowadzenie IF w szerszej skali, w zamian za granty/dotacje, uznano za zagrożenie dla rozwoju rolnictwa europejskiego. Wyrażono opinię, ze COPA powinna jak najszybciej wyrazić mocne stanowisko w tej sprawie, nie później niż w październiku.

Uproszczenia to uciekający cel. Komisja składa coraz nowe propozycje, a rolnicy z reguły mają odmienne zdanie co do ich faktycznego uproszczenia. Taką opinie wyrażano na temat nowych aktów delegowanych, które jeszcze bardziej skomplikują procedury w stosunku do stanu aktualnego. Krytycznie też oceniono propozycję wydłużenia obowiązkowego odłogowania z 6 do 9 miesięcy, co wprost prowadzić będzie do ograniczenia rozmiarów produkcji. Podobnie oceniono propozycję znacznej redukcji stosowania pestycydów. Wyrażono wątpliwość co do tego czy da się pogodzić niekończącą się dyskusje nad uproszczeniem WPR z pracami nad głęboką reformą na lata 2021-2027?

Fakt przyjęcia Deklaracji z Cork ściśle wiązała się z kwestia kształtu przyszłej WPR na lata 2021-2027. Podnoszono konieczność redefiniowania i wzmocnienia roli rolnictwa w nowej WPR. Wskazywano na konieczność wypracowania wizji i kształtu rolnictwa do jakiego chcemy dążyć. Podnoszono obawy odnośnie znacznego zmniejszenia przyszłego wieloletniego budżetu na WPR, co wiązać się może ze znacznie szerszym i obowiązkowym wprowadzeniem instrumentów finansowych (zwrotnych) oraz szerokim wdrożeniem schematu płatności uzależnionych od osiągniętych rezultatów. Podnoszono również kwestię wielce prawdopodobnego przesunięcia środków w aktualnym budżecie z WPR na rozwiązywanie problemów migrantów.