Interpretacja "nadmiernej koncentracji nieruchomości rolnych"

W związku z wystąpieniem KRIR z dnia 22 sierpnia 2018 r. >>> w sprawie przepisów prawnych mających zapobiegać nadmiernej koncentracji nieruchomości rolnych przy dzierżawie lub sprzedaży nieruchomości rolnych, Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi informuje co następuje:

"Ustawa o kształtowaniu ustroju rolnego zwana dalej jako „u.k.u.r.”, wprowadzona została w życie, w celu wzmocnienia ochrony i rozwoju gospodarstw rodzinnych, które w myśl Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej stanowią podstawę ustroju rolnego Rzeczypospolitej Polskiej. Ustawodawca określił przepisami u.k.u.r. zasady kształtowania ustroju rolnego państwa poprzez:

1. poprawę struktury obszarowej gospodarstw rodzinnych,
2. przeciwdziałanie nadmiernej koncentracji nieruchomości rolnych,
3. zapewnienie prowadzenia działalności rolniczej w gospodarstwach rolnych przez osoby o odpowiednich kwalifikacjach.

Przeciwdziałanie nadmiernej koncentracji nieruchomości rolnych jest więc jednym z elementów kształtowania ustroju rolnego państwa.

Jak słusznie zauważył Pan Prezes w swoim piśmie z dnia 22 sierpnia 2018 r„ u.k.u.r. nie zawiera definicji „nadmiernej koncentracji nieruchomości rolnych”. Pojęcie „nadmiernej koncentracji” jest tzw. klauzulą generalną, czyli zwrotem niedookreślonym o charakterze wartościującym, dającym pewną swobodę decyzyjną W związku z tym niezbędne było wypracowanie i przyjęcie wykładni tego pojęcia.

Zgodnie ze stanowiskiem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi zawartym w piśmie z dnia 30 marca 2017 r. skierowanym do Prezesa Agencji Nieruchomości Rolnych przyjęto, że skoro generalną zasadą u.k.u.r. (poza określonymi wyjątkami) jest, aby nabywcą nieruchomości rolnej byl rolnik indywidualny, a przepisy te mają służyć wzmocnieniu ochrony i rozwoju gospodarstw rodzinnych - to pojęcie „nadmiernej koncentracji” należy rozpatrywać właśnie w takim kontekście.

Jak stanowi an 5 ust. 1 u.k.u.r. za gospodarstwo rodzinne uważa się gospodarstwo rolne prowadzone przez rolnika indywidualnego w którym jednocześnie łączna powierzchnia użytków rolnych jest nie większa niż 300 ha. Dodatkowo ustawodawca określił, że rolnik indywidualny może nabyć nieruchomość rolną wówczas gdy powierzchnia nabywanej nieruchomości wraz z powierzchnią nieruchomości rolnych wchodzących w skład gospodarstwa rodzinnego nabywcy nie przekroczy powierzchni 300 ha użytków rolnych. Należy jednocześnie zauważyć, że struktura agrarna w kraju nie jest jednolita. Na terenie różnych województw średnia wielkość gruntów rolnych wchodzących w skład gospodarstw rolnych jest mocno zróżnicowana np dla województwa zachodniopomorskiego wynosi 30,78 ha, a dla województwa małopolskiego zaledwie 4,10 ha. Natomiast średnia wielkość powierzchni gruntów rolnych w gospodarstwie rolnym w kraju u 2018 roku wynosi zaledwie 10,81 ha (vide: ogłoszenie Prezesa Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa z dnia 19 września 2018 r.). Powierzchna 300 ha użytków rolnych stanowi zatem wielokrotność przywołanych średnich wartości powierzchni gruntów rolnych w gospodarstwie rolnym. Skoro więc nawet w przypadku preferowanego nabywcy, jakim jest rolnik indywidualny, powierzchnia nabywanej nieruchomości rolnej wraz z powierzchnią nieruchomości rolnych wchodzących w skład gospodarstwa rodzinnego nie może przekraczać powierzchni 300 ha użytków rolnych (art. 2a ust. 2 u.k.u.r.), to powierzchnia ta powinna być także wytyczną dla innych podmiotów nabywających nieruchomości rolne. Powierzchnia ta została więc przyjęta jako swego rodzaju wyznacznik przy określeniu, czy u danym przypadku dochodziłoby do nadmiernej koncentracji nieruchomości rolnych, czy też nie. Podkreślić należy przy tym, żc nie jest to „sztywny” wyznacznik. Jak już wskazano, ponieważ pojęcie „nadmiernej koncentracji” jest zwrotem niedookreślonym o charakterze wartościującym, to daje tym samym pewną swobodę decyzyjną. W niektórych zatem szczególnie uzasadnionych przypadkach można dopuścić nabycie nieruchomości rolnej, nawet jeżeli miałaby nieznacznie zostać przekroczona powierzchnia 300 ha użytków rolnych (np. przy sprzedaży zorganizowanego gospodarstwa rybackiego ze stawami w układzie paciorkowym)."