21 października ubiegłego roku odbyły się wybory samorządowe. Wybrani zostali włodarze gmin i miast oraz radni gminni, powiatowi i sejmików województw. Zgodnie z kalendarzem wyborczym do końca marca br. przeprowadzone zostaną wybory w sołectwach, w trakcie których wybrani zostaną sołtysi i członkowie rad sołeckich. Sołtys pełni rolę gospodarza sołectwa i najogólniej rzecz ujmując reprezentuje interesy mieszkańców sołectwa w gminie oraz powiecie. Obecnie w Wielkopolsce jest ponad 4 tysiące sołtysów.
Sołtysi cieszą się dużym zaufaniem społecznym i autorytetem w lokalnych społecznościach. Postrzegane są jako osoby aktywne i mające doskonałe rozeznanie w potrzebach mieszkańców sołectwa. Często są inicjatorami działań podejmowanych na terenach wiejskich, zarówno tych związanych z inwestycjami przeprowadzanymi na w sołectwie ale również z działaniami kulturalnymi i integrującymi jego mieszkańców.
Krajowe Stowarzyszenie Sołtysów podaje, że funkcja sołtysa w Polsce pojawiła się już w XIII wieku. "Sołtysi są jedyną z najstarszych, jeśli w ogóle nie najstarszą instytucją państwa polskiego od XIII po XXI w. Przetrwali Piastów, Jagiellonów, państwo Krzyżackie, Andegawenów, Wazów, Królów elekcyjnych, państwo rozbiorowe i PRL.” - czytamy na stronie Krajowego Stowarzyszenia Sołtysów (www.kss.org.pl). Na przestrzeni wieków rola sołtysa zmieniała się w ślad za zmieniającą się rzeczywistością. Od 1990 roku sołtys jest organem wykonawczym sołectwa czyli jednostki pomocniczej gminy. Wybierany jest przez zebranie wiejskie, a swoje działania realizuje przy wsparciu rady sołeckiej.
Sołtys - gospodarz sołectwa
Sołtys jest swojego rodzaju łącznikiem między wioską, a gminą czy powiatem. To do niego zwracają się mieszkańcy m.in. w sprawach dotyczących utrzymania infrastruktury na terenie miejscowości. Rolą sołtysa jest także inicjowanie i doglądanie wykonania wszelkich inwestycji publicznych realizowanych w sołectwie. Ponadto sołtysi często angażują się w działania kulturalno-społeczną w sołectwie, a więc organizowanie różnego rodzaju uroczystości i imprez okolicznościowych. Szczegółowy zakres obowiązków sołtysa w poszczególnych gminach różni się, jednak można przyjąć, że te najbardziej podstawowe kompetencje są następujące:
- reprezentowanie sołectwa na zewnątrz,
- zwoływanie zebrania wiejskiego,
- realizacja uchwał rady gminy dotyczących sołectwa oraz umożliwienie mieszkańcom sołectwa zapoznanie się z uchwałami rady,
- pobór podatków w zakresie ustalonym przez radę gminy,
- uczestniczenie w sesjach rady gminy, a także w pracach jej organów bez prawa do głosowania,
- uczestniczenie w posiedzeniach komisji rady gminy, jeśli rozpatrywane są sprawy sołectwa.
Wybory sołtysa
Zgodnie z art. 36 ust 2 ustawy o samorządzie gminnym wybory sołtysa i członków rady sołeckiej są powszechne, równe, bezpośrednie, większościowe i odbywają się w głosowaniu tajnym. Wybór sołtysa i rady sołeckiej na nową kadencję odbywa się na zebraniu wiejskim zwoływanym nie później niż 14 dni przed upływem kadencji sołtysa i rady sołeckiej. Prawo wybierania (czynne prawo wyborcze) sołtysa i członków rady sołeckiej ma każdy obywatel polski (albo Unii Europejskiej), który najpóźniej w dniu wyborów kończy 18 lat i stale mieszka na obszarze sołectwa. Aby wybory były ważne, wymagane jest oddanie głosów przez co najmniej 1/10 osób posiadających prawo wybierania. Jeśli nie uzyskano wymaganej liczby głosów, Wójt, po upływie siedmiu dni, zwołuje drugie zebranie wiejskie, warunek minimalnej liczby oddanych głosów w tym przypadku już nie obowiązuje.
Wybory sołtysa i rady sołeckiej przeprowadza trzyosobowa komisja wybrana spośród obecnych na zebraniu osób, posiadających prawo wybierania. Członkiem komisji nie może być osoba kandydująca na sołtysa lub członka rady sołeckiej a także małżonek, wstępny, zstępny, rodzeństwo oraz powinowaty w tej samej linii lub stopniu kandydata na sołtysa lub członka rady sołeckiej, jak również osoba pozostająca z kandydatem w stosunku przysposobienia.
Wybór sołtysa i członków rady sołeckiej odbywa się spośród nieograniczonej liczby kandydatów mających prawo wybieralności, zgłoszonych ustnie na zebraniu wiejskim. W pierwszej kolejności przeprowadza się głosowanie dla dokonania wyboru sołtysa. Następnie przeprowadzane się wybory członków rady sołeckiej. Za wybranego na sołtysa uważa się kandydata, który uzyskał największą liczbę głosów.
Należy pamiętać, że organizację i zakres działania sołectwa określa rada gminy. Decyduje ona m.in. o zasadzie i trybie wyborów organów danej jednostki, w tym również o terminie oraz o częstotliwości wyborów w sołectwach. W większości sołectw kadencja trwa cztery lata, ale funkcjonują również inne rozwiązania.
Stowarzyszenie Sołtysów
W 1991 roku powstało Stowarzyszenie Społeczno-Kulturalne Sołtysów Województwa Konińskiego, które dzięki Gazecie Sołeckiej i Poradnikowi Sołtysa zyskało naśladowców w całym kraju. W 1994 roku w Licheniu w trakcie Pielgrzymki Sołtysów i Środowisk Wiejskich powołano Komitet Założycielski Krajowego Stowarzyszenia Sołtysów. Rok później odbyło się pierwsze walne zebranie KSS. Krajowe Stowarzyszenie Sołtysów działa na arenie ogólnopolskiej i skupia stowarzyszenia sołtysów z całego kraju. Stowarzyszenie podejmuje się doradztwa społeczno-prawnego w odniesieniu do prawidłowego funkcjonowania organów sołectwa, uregulowań prawnych dotyczących samorządu terytorialnego oraz roli i zadań sołtysów. Ponadto organizuje fachową pomoc sołtysom z zakresu korzystania ze środków funduszu sołeckiego, ubiegania się o dodatkowe wsparcie dla sołectw czy zarządzania projektami.
2 czerwca 1997 r. z inicjatywy sołtysów byłego województwa poznańskiego powstało Stowarzyszenie Sołtysów Województwa Wielkopolskiego, któremu przewodniczył Franciszek Sztuka, sołtys Skotnik gm. Miłosław. Jako cel Stowarzyszenie objęło sobie reprezentowanie i obronę wspólnych społecznych i prawnych interesów sołtysów jako przedstawicieli społeczności wiejskiej i samorządów lokalnych oraz podejmowanie działań na rzecz podnoszenia kwalifikacji oraz sprawności kulturalno-społecznej i samorządowej służby sołtysów. Stowarzyszenie prowadzi działalność szkoleniową we współpracy z lokalnymi samorządami i instytucjami pracującymi na rzecz rolnictwa i rozwoju obszarów wiejskich. Obecnie Stowarzyszenie zrzesza ok. 1800 członków z całej Wielkopolski.
Wielkopolska Izba Rolnicza wysoko ceni sobie współpracę ze Stowarzyszeniem Sołtysów i samymi sołtysami. Bezpośredni kontakt z gospodarzami wsi umożliwia nam dotarcie do rolników z bieżącymi informacjami. Współpracujemy z sołtysami także przy okazji organizacji szkoleń i spotkań informacyjnych oraz inicjatyw promujących tradycje wielkopolskiej wsi. Wspólnie ze Stowarzyszeniem Sołtysów Województwa Wielkopolskiego i Urzędem Marszałkowskim organizowaliśmy w 2016 roku cykl szkoleń pt. „Sołtys liderem unowocześniania wielkopolskiej wsi”.
W dzisiejszej rzeczywistości sołtys wyrasta na lidera w środowisku wiejskim i staje się motorem zmian w środowisku lokalnym. Dzięki pracy sołtysów i ich zaangażowaniu wielkopolska wieś zmienia się na lepsze. Powstają nowe, atrakcyjne obiekty, poprawia się infrastruktura drogowa, odnawiane są świetlice wiejskie i boiska sportowe. Z inicjatywy sołtysów realizowane są także projekty aktywizujące i integrujące społeczność lokalną. Działalność sołtysów nie ogranicza się tylko do wypełniania obowiązków administracyjnych, biorą oni również aktywny i świadomy udział w budowaniu społeczeństwa obywatelskiego.
Wszystkim Wielkopolskim Sołtysom życzymy dużo zdrowia oraz pomyślności w życiu osobistym, pracy zawodowej i społecznych aktywnościach. Niech podejmowane przez Państwa działania będą powodem do dumy oraz źródłem satysfakcji z dobrze wypełnionych obowiązków!
Katarzyna Strzyż
Źródło Wielkopolska Izba Rolnicza http://www.wir.org.pl/
