Utrudnienia w finansowaniu działalności rolniczej

26-01-2024

7 stycznia 2024 r. weszły w życie nieuzasadnione ekonomicznie, jak i prawnie zmiany wprowadzone na mocy ustawy z dnia 14 kwietnia 2023 r. o konsumenckiej pożyczce lombardowej polegające na stosowaniu wobec rolników, w zakresie prowadzonej przez nich działalności rolniczej, rozwiązań konsumenckich. Zmiana wskazanych wyżej przepisów została wprowadzona przez Sejm poprzedniej kadencji bez konsultacji, bez analizy i bez oceny skutków regulacji, która dostarczyłaby możliwie pełnych informacji na temat potencjalnych konsekwencji wprowadzenia przedmiotowych zmian.

Wejście w życie przedmiotowych zmian niesie za sobą poważne skutki dla sektora rolnego, bankowego i finansowego, co może powodować utrudnienia w otrzymaniu czy nawet brak dostępu do finansowania działalności rolniczej do czasu usunięcia lub zmiany wadliwych przepisów.

Powody potencjalnego ograniczenia lub zatrzymania akcji kredytowej:

1. Brak przejrzystości nowych regulacji: Ustawa o konsumenckiej pożyczce lombardowej i wynikające z niej zmiany w kodeksie cywilnym i ustawie o kredycie konsumenckim powodują, że w stosunku do rolnika będą miały zastosowanie różne przepisy regulujące prawa i obowiązki stron. W zależności od rodzaju zabezpieczenia, celu finansowania czy kwoty kredytu, do umowy będą miały zastosowanie odmienne regulacje. Wprowadza to chaos oraz kłopot z adekwatnym ustaleniem i poinformowaniem klientów, jakie przepisy i dlaczego w określonych sytuacjach mają zastosowanie. Należy mieć na uwadze, że jeszcze przed wejściem w życie zmian w ustawie o kredycie konsumenckim czy kodeksie cywilnym, podobnie jak i inne osoby fizyczne, rolnicy byli i są chronieni jako konsumenci, jeśli finansowanie nie było powiązane z prowadzoną działalnością rolniczą (było przeznaczone na cele konsumpcyjne).
2. Dotychczas przepisy ustawy o kredycie konsumenckim dotyczą przede wszystkim kredytów gotówkowych (najczęściej ratalnych), które z założenia mają znacznie prostszą konstrukcję i uniwersalne założenia. Jest to produkt finansowy, ustandaryzowany, kierowany do nieograniczonego adresata. Zgoła inaczej wygląda finansowanie działalności rolniczej. Niejednokrotnie wymaga ono indywidualnego podejścia, choćby w zakresie sposobu spłaty kredytu (raty sezonowe) lub karencji w spłacie. Jest to także często finansowanie inwestycyjne, celowe. W praktyce wykorzystanie wprost aktualnych rozwiązań stosowanych w kredytach konsumenckich jest niemożliwe, a przeniesienie tych rozwiązań na kredyty udzielane rolnikom ograniczy ich elastyczność i dostosowanie do specyfiki sektora rolnego.
3. Ustawa o kredycie konsumenckim nie jest dostosowana do kredytów ze wsparciem publicznym. Regulacje programów publicznych narzucają konieczność wprowadzenia do umowy kredytowej określonych postanowień, które mogą nie odpowiadać wymogom ustawy o kredycie konsumenckim lub zostać ocenione jako klauzule niedozwolone. Banki i instytucje finansowe będą zmuszone znacznie zaostrzyć ocenę ryzyka prawnego związanego ze stosowaniem tych przepisów w ww. umowach.
4. Ustawa nie zawiera niezbędnych przepisów intertemporalnych w zakresie aneksowania (m.in. odnowień dotychczasowych kredytów w rachunku bieżącym) lub restrukturyzacji umów zawartych przed 7 stycznia 2024 r.
5. Wątpliwości interpretacyjne oraz szeroki zakres zmian (konieczność zmian w produktach, procesach, dokumentacji kredytowej, przygotowania nowych narzędzi, zmiany systemów) spowodowały, że prace dostosowujące w większości banków wciąż trwają.

Reakcja sektora na proponowane zmiany była natychmiastowa, ale nie spotkała się ze zrozumieniem ze strony ówczesnego ustawodawcy. Na etapie uchwalania przepisów zabrakło merytorycznej dyskusji i wysłuchania środowiska bankowego, finansowego oraz rolniczego. Związek Banków Polskich wraz ze środowiskiem bankowym, leasingowym i rolniczym informowali szeroko o niepożądanych i negatywnych skutkach takiej regulacji.

Banki wyrażają chęć dalszego finansowania działalności rolniczej i są otwarte na wszelkie propozycje, które przyczynią się do usunięcia zidentyfikowanych ryzyk prawnych oraz przywrócą możliwość elastycznego podejścia do finansowania działalności rolniczej. Jednocześnie deklarują uczestnictwo w pracach przyczyniających się do rozwiązania obecnej sytuacji.

Na etapie tworzenia przepisów, Wielkopolska Izba Rolnicza dołączyła się do petycji wystosowanej przez Związek Banków Polskich, w której zwrócono uwagę na fatalne skutki planowanych rozwiązań. Niestety, rządzący nie zmienili swoich planów legislacyjnych. Na początku grudnia 2023r. Wielkopolska Izba Rolnicza wystosowała pismo do Anny Gembickiej – ówczesnej Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi w związku z tym, że od 7 stycznia 2024 r. wchodzi w życie ustawa o kredycie konsumenckim, która wprowadza całkowicie nowe zasady udzielania pożyczek dla osób prowadzących gospodarstwa rolne. Zmiany te wymagają od podmiotów świadczących usługi udzielania finansowania dostosowania się do nowych realiów prawnych. Chodzi o zmiany nie tylko w zakresie produktów kredytowych, ale również procedury  ich przyznawania. W związku z informacjami spływającymi do nas z sektora bankowego, które świadczą o dużej kumulacji prac wynikających z konieczności dostosowania systemowego, dokumentacyjnego i narzędziowego do wdrożenia zmian oraz dodatkowo z informacjami o planowanym wydłużeniu oferowania przez Ministerstwo Rolnictwa tzw. kredytu płynnościowego w 2024 r., Wielkopolska Izba Rolnicza zwróciła się z prośbą o dołożenie starań, aby wydłużyć vacatio legis ustawy o kredycie konsumenckim. Pozwoli to bankom na właściwie przygotowanie się do wdrożenia zmian i jednocześnie umożliwi im udzielanie kredytów płynnościowych na obecnych zasadach. Naszym zdaniem istnieje niebezpieczeństwo, że nałożenie się tych dwóch kwestii spowoduje bardzo duże ograniczenia w dostępności kredytów dla rolników.

Wielkopolska Izba Rolnicza zwróciła także uwagę, że wprowadzana nowelizacja ustawy nie była konsultowana ze środowiskiem rolniczym, tymczasem jako samorząd rolniczy nie widzimy pilnej potrzeby obejmowania rolników ochroną ustawy o kredycie konsumenckim.

W związku z trwającymi pracami nad budżetem na rok 2024, zwróciliśmy się również z prośbą o zwiększenie puli środków na kredyty płynnościowe dla rolników. Kredyty te dla wielu gospodarstw są sposobem na przetrwanie trudnego czasu i odzyskanie płynności finansowej gospodarstw. Mamy nadzieję, że Sejm RP zajmie się wkrótce sprawą i zmieni niekorzystne zapisy fatalnej Ustawy.

Opracowanie:

Biuro WIR