Ubieganie się o pomoc z działań PROW a współwłasność gospodarstwa

W związku z ubiegłym naborem wniosków o przyznanie pomocy w ramach poddziałania „Wsparcie inwestycji w gospodarstwach rolnych – Modernizacja gospodarstw rolnych” w ramach PROW 2014-2020 oraz dużym zainteresowaniem potencjalnych wnioskodawców, będących jednocześnie beneficjentami działania „Ułatwianie startu młodym rolnikom” PROW 2007-2013 samorząd rolniczy, na wniosek Kujawsko-Pomorskiej Izby Rolniczej, zwrócił do Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi o rozstrzygnięcie zaistniałych wątpliwości.

Rozporządzenie wykonawcze dla operacji typu „Modernizacja gospodarstw rolnych” (Dz.U., poz. 1371) dopuszcza możliwość ubiegania się o przyznanie pomocy przez osoby wspólnie wnioskujące, tj. grupę dwóch lub więcej osób fizycznych, prowadzących odrębne gospodarstwa rolne, pod warunkiem, że każda z nich spełnia warunki przyznania pomocy określone w §2 ust. 1 i 2 oraz zawarły między sobą, w formie pisemnej, umowę, której czas trwania nie może być krótszy niż 7 lat od dnia złożenia wniosku o przyznanie pomocy, zawierającą w szczególności postanowienia dotyczące zasad wspólnego używania przedmiotu operacji oraz zakresu prac wykonywanych przez każdą z tych osób uwzględniającego zasoby i potrzeby gospodarstw tych osób.

Jednocześnie, zgodnie z § 7 ust. 2 pkt 10) inwestycje budowlane w rozumieniu przepisów prawa budowlanego oraz inwestycje związane z zakładaniem sadów lub plantacji krzewów owocowych nie mogą być realizowane na gruntach innych niż stanowiących własność lub współwłasność podmiotu ubiegającego się o przyznanie pomocy lub przedmiot użytkowania wieczystego lub dzierżawy z Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa lub od jednostek samorządu terytorialnego.

W związku z powyższym, w przypadku gdy osoby wspólnie wnioskujące decydują się na realizację takiej inwestycji na działce będącej własnością jednej z nich, aby spełnić warunki wskazane w rozporządzeniu, konieczne jest rozszerzenie własności.

Wątpliwości ARiMR dotyczą interpretacji zapisów rozporządzenia Ministra i Rozwoju Wsi w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania „Ułatwianie startu młodym rolnikom” objętego PROW na lata 2007-2013 (Dz. U. z 2014, poz. 201 ze zm.). Zgodnie z § 2 ust 1 punkt 1 lit. a „pomoc finansowa w ramach ww. działania jest przyznawana osobie fizycznej, która po raz pierwszy rozpocznie prowadzenie działalności rolniczej w gospodarstwie rolnym w rozumieniu art. 55 Kodeksu Cywilnego, jeżeli w wymaganym okresie:

• - (…)
• - gospodarstwo będzie prowadzone samodzielnie;
• - budynki i budowle znajdujące się w gospodarstwie, wykorzystywane do produkcji rolnej, oraz użytki rolne wykorzystywane do prowadzenia działalności rolniczej nie będą stanowiły przedmiotu współwłasności lub współposiadania, z wyjątkiem małżeńskiej wspólności majątkowej,
• - (…)”

Zgodnie natomiast z zapisami § 5 ust 1 tego rozporządzenia, warunki, o których mowa w § 2 ust 1 punkt 1 lit. a powinny być spełnione w terminie 180 dni od dnia doręczenia decyzji o przyznaniu pomocy i zachowane do dnia upływu 5 lat od dnia wypłaty pomocy.

Analizując powyższy zapis, należy zauważyć, że istotą i celem zapisów rozporządzenia z działania „Ułatwianie startu młodym rolnikom” było zapewnienie realizacji warunku wyłącznego posiadania gospodarstwa, tzn. aby młody rolnik jako jedyny i samodzielny podmiot, prowadził w gospodarstwie działalność rolniczą. Założenie dotyczące możliwości ubiegania się o pomoc w ramach „Modernizacji gospodarstw rolnych” przez osoby wspólnie wnioskujące nie stoi w sprzeczności z powyższym, gdyż beneficjenci pozostają odrębnymi producentami rolnymi, prowadzącymi niezależne od siebie gospodarstwa. Przedmiot (maszyna, budynek itp.) będący przedmiotem inwestycji pozostaje co do zasady ich współwłasnością, jednakże użytkowany jest przez każdą z nich w innym zakresie, uwzględniającym zasoby i potrzeby gospodarstw tych osób. Zapisy instrukcji wypełniania wniosku precyzują, że umowa wspólnego używania przedmiotu operacji powinna zawierać w szczególności:

• postanowienia dotyczące zasad wspólnego używania przedmiotu umowy, który osoby wspólnie wnioskujące mają zakupić / wybudować/ zrealizować w ramach wspólnego ubiegania się o przyznanie pomocy, uwzględniając zasoby i potrzeby gospodarstw tych osób,
• zakres prac wykonywanych przez każdą z tych osób przy użyciu przedmiotu umowy, przy czym zakres ten uwzględnia zasoby i potrzeby gospodarstw tych osób. Jeśli osoby te planują zakup lub realizację więcej jak jednego przedsięwzięcia dla każdego przedmiotu takiej operacji musi być określony zakres prac w odniesieniu do zasobów i potrzeb poszczególnych gospodarstw tych osób.

Biorąc pod uwagę powyższe, nie ma wątpliwości, że osoby wspólnie ubiegające się o przyznanie pomocy z „Modernizacji…” prowadzą odrębne gospodarstwa i samodzielnie nimi kierują. W przypadku, gdy beneficjent „Ułatwiania startu młodym rolnikom” ubiegałby się o pomoc jako osoba wspólnie wnioskująca i planował zakup maszyn rolniczych, nie pojawiałyby się żadne wątpliwości dotyczące wywiązania się ze zobowiązań. Analogicznie chęć wykonania inwestycji budowlanej umożliwiającej rozwój produkcji zwierzęcej nie powinna zmuszać wnioskodawcy do wyboru pomiędzy uzyskaniem wsparcia na inwestycję, a zwrotem premii otrzymanej na rozpoczęcie działalności rolniczej.

W opinii pytającego, założenia dotyczące braku występowania współwłasności należy rozumieć w odniesieniu do działek wykazanych we wniosku i biznesplanie z działania „Ułatwianie startu młodym rolnikom”, które stanowiły kryterium dostępu do pomocy, a ich przejęcie przez beneficjenta było podstawą i warunkiem przyznania premii. Nie powinny natomiast uniemożliwiać rolnikowi dalszego rozwoju i możliwości skorzystania z działań PROW 2014-2020, tym bardziej, że inwestycje polegające na budowie czy modernizacji budynków inwentarskich wymagają niejednokrotnie ogromnych nakładów finansowych i w wielu przypadkach ich realizacji nie byłaby możliwa przez jednego rolnika. Sytuacja o której mowa dotyczy przyjęcia do współwłasności „młodego rolnika” przez innego rolnika w stosunku do działki, która nie występowała w biznesplanie i wniosku o przyznanie pomocy z działania Ułatwienie startu młodym rolnikom.

Zarząd KRIR zwrócił się z prośbą o podjęcie pilnych działań w celu uzyskania jednoznacznej interpretacji ARiMR i resortu rolnictwa umożliwiającej składanie wspólnych wniosków na operacje typu „Modernizacja gospodarstw rolnych przez beneficjentów „Młodego Rolnika” bez konieczności zwracania otrzymanej wcześniej premii.

W odpowiedzi, w dniu 9 lutego 2016 r. resort rolnictwa poinformował, że zgodnie z § 2 ust. 1 pkt 1 lit. a rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 17 października 2007 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania "Ułatwianie startu młodym rolnikom" objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 (Dz. U. z 2014 r. poz. 201 z poźń. zm.), pomoc finansowa jest przyznawana osobie fizycznej, która z zastrzeżeniem § 7, do dnia złożenia wniosku o przyznanie pomocy nie prowadziła działalności rolniczej i po raz pierwszy rozpocznie prowadzenie działalności rolniczej w gospodarstwie rolnym w rozumieniu art. 553 Kodeksu cywilnego, jeżeli w wymaganym okresie:

• powierzchnia użytków rolnych w gospodarstwie będzie nie mniej sza niż średnia powierzchnia gruntów rolnych w gospodarstwie rolnym w kraju oraz nie większa niż 300 ha,
• gospodarstwo będzie prowadzone samodzielnie,
• budynki i budowle znajdujące się w gospodarstwie, wykorzystywane do produkcji rolnej, oraz użytki rolne w gospodarstwie wykorzystywane do prowadzenia działalności rolniczej nie będą stanowiły przedmiotu współwłasności lub współposiadania, z wyjątkiem małżeńskiej wspólności majątkowej,
• w gospodarstwie będą spełnione określone odrębnymi przepisami wymagania w zakresie ochrony środowiska, higieny i warunków utrzymania zwierząt.

Wsparcie w ramach działania "Ułatwianie startu młodym rolnikom" jest bowiem ściśle powiązane z rozpoczęciem prowadzenia działalności rolniczej, pod pojęciem której rozumie się działalność w zakresie produkcji roślinnej lub zwierzęcej (w tym produkcji warzywniczej, ogrodniczej i sadowniczej). Z punktu widzenia celów tego działania kluczowe znaczenie mają zatem będące w posiadaniu wnioskodawcy użytki rolne (w odniesieniu do których istnieje wymóg minimalnej powierzchni), jako grunty, na których taka działalność jest prowadzona, oraz wszelkie budynki, budowle i urządzenia służce do produkcji rolnej. W planie rozwoju gospodarstwa (biznesplanie), stanowiącym jeden z załączników do wniosku o przyznanie pomocy, wnioskodawca określa stan, w jakim gospodarstwo znajduje się na dzień złożenia wniosku, oraz przedstawia założenia dotyczące rozwoju gospodarstwa w okresie 5 lat od wypłaty premii, w odniesieniu do powierzchni i rodzaju użytków rolnych, prowadzonej działalności roślinnej lub zwierzęcej, a także posiadanych i docelowych budynków, budowli, maszyn i urządzeń przeznaczonych do produkcji rolnej.

Zamierzeniem prawodawcy, przy formułowaniu przepisu § 2 ust. 1 rozporządzenia, było zatem niedopuszczenie, aby przedmiotem współwłasności były to elementy gospodarstwa, które są bezpośrednio związane z produkcją rolną, ujęte zostaną w biznesplanie i w związku z którymi przyznana zostanie pomoc. Grunty leśne, budynki mieszkalne zlokalizowane na gruncie rolnym czy drogi dojazdowe do pól lub siedliska pozostają bez znaczenia w kontekście celów działania „Ułatwianie startu młodym rolnikom ". Dlatego tez został wprowadzony przepis stanowiący, ze przedmiotem współwłasności, z wyjątkiem małżeńskiej wspólności majątkowej, nie mogą być ani budynki i budowle wykorzystywane do produkcji rolnej, ani użytki rolne wykorzystywane do prowadzenia działalności rolniczej.

Mając powyższe na uwadze resort rolnictwa wskazał, iż w świetle obowiązujących przepisów prawa nie jest możliwe zastosowanie wyłączenia w zakresie współwłasności wynikającej z realizacji i operacji typu "Modernizacja gospodarstw rolnych" w ramach PROW 2014— 2020, przez osoby wspólnie wnioskujące w odniesieniu do budynków, budowli oraz użytków rolnych wykorzystywanych dla celów działalności rolniczej, w ramach działania „Ułatwianie startu młodym rolnikom" objętego PROW 2007— 2013.