W odpowiedzi na wniosek Rady do spraw Rady Kobiet i Rodzin z Obszarów Wiejskich przy Krajowej Radzie Izb Rolniczych w sprawie przekazania informacji na temat liczby osób korzystających z rodzicielskiego świadczenia uzupełniającego, Departament Ubezpieczeń Społecznych MRiRW przekazał następujące wyjaśnienia.
Od marca 2019 r. jest wypłacane Rodzicielskie Świadczenie Uzupełniające - tzw. Program Mama 4+ (RSU). Ustawa o rodzicielskim świadczeniu uzupełniającym ma na celu uhonorowanie i docenienie okresu wychowywania dzieci. Jest formą pomocy dla osób wychowujących co najmniej czworo dzieci.
Rodzicielskie świadczenie uzupełniające ma zapewnić minimalny dochód osobom, które by wychowywać dzieci w rodzinach wielodzietnych nie podjęły zatrudnienia, bardzo często z przyczyn niezależnych od siebie, lub z niego zrezygnowały, i z tego powodu nie nabyły prawa do emerytury lub nie wypracowały emerytury w wysokości najniższej.
Świadczenie wypłacane jest z budżetu państwa dla mam, ale także w niektórych przypadkach ojców, którzy wychowali przynajmniej 4 dzieci.
W przypadku osoby niemającej prawa do żadnego świadczenia, wysokość RSU odpowiada kwocie najniższej emerytury. Gdy osoba zainteresowana pobiera już świadczenie niższe od najniższej emerytury, świadczenie rodzicielskie uzupełnia pobierane świadczenie do tej kwoty.
Zgodnie z ustawą z dnia 31 stycznia 2019 r. o rodzicielskim świadczeniu uzupełniającym (Dz. U. z 2022 r. poz. 1051) prawo do ubiegania się o to świadczenie jest uzależnione od spełnienia kryteriów, takich jak:
- osiągnięcie wieku emerytalnego (60/65 lat),
- urodzenie i wychowanie lub wychowanie co najmniej czworga dzieci,
- brak niezbędnych środków utrzymania,
- posiadanie obywatelstwa Polskiego albo prawa pobytu lub prawa stałego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (RP) w przypadku obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej, państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) — strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub Konfederacji Szwajcarskiej lub bycie cudzoziemcem legalnie przebywającym na terytorium RP,
- świadczenie jest przyznawane osobom zamieszkującym na terytorium RP i posiadającym, po ukończeniu 16 roku życia, centrum interesów osobistych lub gospodarczych na terytorium RP przez okres co najmniej 10 lat.
Rodzicielskie świadczenie uzupełniające jest specjalnym świadczeniem nieskładkowym, finansowanym z budżetu państwa (wraz z kosztami obsługi, które wynoszą 2,5% kwoty wypłat świadczeń). Ma ono de facto charakter świadczenia z zakresu pomocy społecznej. Nie jest skierowane do wszystkich rodzin wielodzietnych, ale do osób najbardziej potrzebujących, ponieważ ma na celu zapewnienie minimalnego dochodu osobom, które poświęciły się wychowaniu dzieci i nie wypracowały prawa do emerytury lub ich emerytura jest niższa od najniższej emerytury. RSU nie jest emeryturą, ani dodatkiem do emerytury. W przypadku osoby niemającej prawa do żadnego świadczenia, wysokość RSU odpowiada kwocie najniższej emerytury (od 1 marca 2022 r. kwota ta wynosi 1338,44 zł brutto).
Jeśli jednak osoba zainteresowana pobiera już świadczenie niższe od kwoty najniższej emerytury, rodzicielskie świadczenie uzupełniające będzie uzupełniać pobierane świadczenie do tej kwoty.
Ustawa o rodzicielskim świadczeniu uzupełniającym jest w szczególności narzędziem pozwalającym niektórym osobom urodzonym przed 1949 r. (objętym tzw. starym systemem emerytalnym), uzyskać zabezpieczenie społeczne. Brak dostatecznego stażu pracy wykluczał je bowiem z powszechnego systemu zabezpieczenia społecznego (w tzw. nowym systemie emerytalnym staż pracy nie jest kryterium, od którego uzależnione jest uzyskanie prawa do emerytury),
Każdy zgłoszony wniosek o RSU jest rozpatrywany indywidualnie i dyskrecjonalnie, w drodze decyzji administracyjnej, odpowiednio przez Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych lub Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego.
Realizacja RSU w ZUS (stan na 31 grudnia 2022 r.)
- liczba zarejestrowanych wniosków o rodzicielskie świadczenie uzupełniające wyniosła 87 047, w tym 498 wniosków złożyli mężczyźni,
- liczba w sprawach o rodzicielskie świadczenie uzupełniające wyniosła 82 298, w tym 70 589 decyzji przyznających i 11709 decyzji odmawiających prawa do rodzicielskiego świadczenia uzupełniającego. W dwudziestu czterech przypadkach wydano decyzję dla osoby posiadającej obywatelstwo inne niż polskie, tj.: ukraińskie (w dziesięciu przypadkach), mongolskie (w trzech przypadkach), armeńskie (w trzech przypadkach), austriackie, bułgarskie, czeskie, duńskie, indyjskie, mołdawskie, niemieckie i rosyjskie;
- liczba zarejestrowanych spraw o ponowne rozpatrzenie wniosku o rodzicielskie świadczenie uzupełniające wyniosła 888;
- liczba wydanych decyzji w sprawach o ponowne rozpatrzenie wniosku wyniosła 881, w tym 618 decyzji utrzymujących w mocy zaskarżoną decyzję, 237 decyzji uchylających zaskarżoną decyzję oraz 26 decyzji o umorzeniu postępowania.
Kwota wypłaconych rodzicielskich świadczeń uzupełniających w okresie od 1 marca 2019 r. do 31 grudnia 2022 r. wyniosła 1 677 187 059,31 zł w tym:
- rodzicielskie świadczenia uzupełniające wypłacane samoistnie: 997 272 928,12 zł oraz
- rodzicielskie świadczenia uzupełniające wypłacane jako dopełnienie do kwoty najniższej emerytury: 679 914 131,19 zł.
W KRUS - liczba osób pobierających świadczenie RSU wyniosła - 1354. Od 1 marca 2019 r. do 31 grudnia 2022 r - wydatkowana kwota na RSU to 62 mln zł (62 187 620,21 zł).
Razem wydatki na RSU wyniosły ok. 1,74 mld zł.
- Magdalena Dobaczewska
