Nadrzędnym celem proponowanej przez Komisję nowoczesnej i uproszczonej wspólnej polityki rybołówstwa (WPRyb) jest zrównoważenie połowów pod względem środowiskowym, ekonomicznym i społecznym. Dzięki wyeliminowaniu przełowienia i określeniu uprawnień do połowów na podstawie opinii naukowych nowa polityka pozwoli odtworzyć liczebność zasobów ryb do poziomów gwarantujących ich zrównoważenie. Ponadto polityka ta zapewni obywatelom UE stabilne i pewne zaopatrzenie w zdrową żywność w perspektywie długofalowej, będzie sprzyjać dobrej koniunkturze w sektorze połowowym, a także pomoże rybakom uniezależnić się od dotacji i przyczyni się do tworzenia nowych możliwości w zakresie miejsc pracy i wzrostu w obszarach przybrzeżnych.Dlaczego potrzebujemy nowej polityki?
Europejska polityka rybołówstwa wymaga pilnej reformy. Statki poławiają ryby w ilościach przekraczających bezpieczny próg reprodukcji, przez co poszczególne stada znajdują się na skraju wyczerpania, a to grozi destabilizacją ekosystemów morskich. Sektor połowowy odnotowuje coraz mniejsze połowy, a jego przyszłość jest niepewna.
W związku z tym Komisja zaproponowała w 2011 r. ambitną reformę tej polityki. Chodzi w niej o stworzenie warunków zapewniających lepsze perspektywy zarówno dla zasobów ryb, jak i rybołówstwa, a także dla środowiska morskiego. Reforma wniesie wkład w realizację strategii „Europa 2020”, a polityka rybołówstwa zostanie ujęta w ramach szerzej pojętej gospodarki morskiej. Dzięki temu powstaną spójniejsze rozwiązania dla mórz i obszarów przybrzeżnych w UE, prowadzące do uzyskania dobrych wyników gospodarczych w tym sektorze, rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu i większej spójności w regionach przybrzeżnych.
Najważniejszy element proponowanej reformy stanowi zrównoważone zarządzanie rybołówstwem. Zrównoważenie połowów oznacza takie ich natężenie, które nie zagraża reprodukcji stad i zapewnia wysokie połowy w perspektywie długoterminowej. Wymaga to kontroli ilości ryb poławianych na morzu. Komisja proponuje, aby do 2015 r. eksploatacja stad ryb była obowiązkowo prowadzona zgodnie z poziomami gwarantującymi zrównoważenie, zdefiniowanymi jako najwyższy połów, którego corocznie można bezpiecznie dokonać, i który pozwala utrzymać liczebność populacji ryb na poziomie zapewniającym jej maksymalną produktywność. Poziom ten określa się jako „maksymalny podtrzymywalny połów”. Cel ten jest określony w Konwencji Narodów Zjednoczonych o prawie morza i został przyjęty w 2002 r. na Światowym Szczycie w sprawie Zrównoważonego Rozwoju jako światowy cel, który należy zrealizować do 2015 r.
Zgodnie z szacunkami1, gdyby stada eksploatowano zgodnie z powyższą zasadą, ich wielkość wzrosłaby o ok. 70 proc. Połowy ogółem wzrosłyby o ok. 17 proc., dochody rybaków zwiększyłyby się o 24 proc. (czyli 1,8 mld euro) rocznie, a wzrost wynagrodzenia załóg mógłby wynieść 25 proc.
Poławianie w sposób zrównoważony pozwoliłoby również uniezależnić sektor połowów od wsparcia ze środków publicznych. Ułatwiłoby to osiągnięcie stabilnych cen na przejrzystych warunkach, co przyniosłoby niewątpliwe korzyści konsumentom. Silny, wydajny i rentowny sektor dobrze funkcjonujący w warunkach rynkowych odgrywałby ważniejszą i aktywniejszą rolę w gospodarowaniu zasobami.
Jakie najważniejsze propozycje zawarto w komunikacie Komisji?
Wieloletnie zarządzanie ekosystemowe
Pomyślna odbudowa gospodarki rybackiej w Europie wymaga skuteczniejszej ochrony środowiska morskiego. Łowiska unijne będą odtąd zarządzane za pomocą planów wieloletnich i zgodnie z podejściem ekosystemowym oraz zasadą ostrożności, aby ograniczyć oddziaływanie połowów na ekosystemy morskie. Sektor połowów uzyska lepszą i stabilniejszą podstawę do długofalowego planowania i inwestowania. Takie rozwiązanie pozwoli chronić zasoby i maksymalizować połowy w perspektywie długoterminowej.
Wieloletnie plany zarządzania powinny dotyczyć łowisk a nie – jak obecnie – poszczególnych stad. Dzięki temu mniejsza liczba planów obejmie większą liczbę stad ryb, aby do 2015 r. osiągnąć poziomy gwarantujące zrównoważenie. Stada nieobjęte planami będą zarządzane na podstawie uprawnień do połowów ustalanych przez Radę oraz innych środków ochronnych i technicznych, które stanowią część proponowanego zbioru instrumentów.
Zakaz odrzutów
Szacuje się, że odrzuty – czyli wyrzucanie niepożądanych ryb za burtę – stanowią 23 proc. wszystkich połowów (a w niektórych rodzajach połowów znacznie więcej!). Te niedopuszczalne praktyki zostaną wyeliminowane za pomocą dokładnego harmonogramu wdrożenia i w połączeniu ze środkami dodatkowymi. Rybacy będą zobowiązani do wyładunku wszystkich złowionych gatunków o wartości handlowej. Ryb o zbyt małych wymiarach nie będzie można sprzedawać w celu spożycia przez ludzi.
Państwa członkowskie muszą zapewnić, by ich statki rybackie były tak wyposażone, aby mogły prowadzić pełną dokumentacje wszystkich działań związanych z połowami i przetwarzaniem. Dzięki temu będzie można monitorować przestrzeganie obowiązku wyładunku wszystkich połowów.
Takie rozwiązanie umożliwi uzyskanie bardziej wiarygodnych danych dotyczących stad ryb, pomoże w lepszym zarządzaniu i poprawi efektywne gospodarowanie zasobami. Ponadto zmotywuje ono rybaków do unikania niepożądanych połowów za pomocą rozwiązań technicznych, np. bardziej selektywnych narzędzi połowowych.
Rentowność połowów
Zaproponowano wprowadzenie od 2014 r. systemu zbywalnych udziałów połowowych zwanych koncesjami, obowiązującego statki o długości powyżej 12 metrów oraz wszystkie statki stosujące narzędzia ciągnione. Przejrzysty system zapewni posiadaczom koncesji prawo do części krajowych uprawnień do połowów, a także możliwość ich wydzierżawienia lub odsprzedaży. Celem tego nowego systemu jest zapewnienie sektorowi połowów długoterminowej perspektywy i większej elastyczności oraz zwiększenie jego odpowiedzialności przy jednoczesnym ograniczeniu nadmiernej zdolności połowowej. Jednakże zarówno Rada, jak i Parlament, poszukują alternatywnych środków w zakresie zarządzania kwotami i flotami.
Wsparcie dla rybołówstwa łodziowego
Flota łodziowa stanowi 77 proc. całej floty UE z punktu widzenia liczby statków, ale przeciętnie jej oddziaływanie na zasoby jest mniejsze z uwagi na jej jedynie ośmioprocentowy udział w tonażu w skali UE (wielkość statku) oraz trzydziestodwuprocentowy udział pod względem mocy silnika. Łodziowe rybołówstwo przybrzeżne ma często duże znaczenie dla struktury społecznej i tożsamości kulturowej na wielu obszarach przybrzeżnych w Europie. W związku z tym wymaga szczególnego rodzaju wsparcia. W zreformowanej WPRyb prawo państw członkowskich do ograniczenia połowów w strefie do 12 mil morskich od linii brzegowej przedłużono do 2022 r. Rybołówstwo łodziowe może również zostać wyłączone z systemu zbywalnych kwot połowowych. Przyszły instrument finansowy dla rybołówstwa będzie obejmował środki korzystne dla rybołówstwa łodziowego i pomoże gospodarkom lokalnym w dostosowaniu się do zmian.
Rozwój zrównoważonej akwakultury
Lepsze ramy prawne dla akwakultury zwiększą produkcję i podaż żywności pochodzącej z morza w UE, zmniejszą zależność od importu ryb oraz pobudzą wzrost w regionach przybrzeżnych i wiejskich. Do 2014 r. państwa członkowskie sporządzą krajowe plany strategiczne mające na celu usunięcie przeszkód administracyjnych i utrzymanie norm środowiskowych, społecznych i gospodarczych w sektorze chowu i hodowli ryb. Zostanie powołany nowy komitet doradczy ds. akwakultury, który będzie doradzał w kwestiach związanych z tym sektorem. W rozwoju akwakultury widać wyraźny wymiar unijny: strategiczne wybory dokonywane na poziomie krajowym mogą rzutować na ten rozwój w sąsiadujących państwach członkowskich.
Rozwój wiedzy naukowej
Trafne decyzje dotyczące zarządzania oraz skuteczna realizacja zreformowanej WPRyb wymagają wiarygodnych i aktualnych informacji o stanie zasobów morskich. Wniosek ustanawia podstawowe zasady i obowiązki dla państw członkowskich w zakresie gromadzenia danych, zarządzania nimi i dostępności danych oraz przepisów dotyczących dostępu Komisji do danych. Państwom członkowskim zostanie powierzone zadanie polegające na gromadzeniu, przechowywaniu i wymianie danych naukowych dotyczących stad ryb oraz wpływu połowów na poziomie basenu morskiego. W celu koordynacji tych działań powstaną krajowe programy badawcze.
Zarządzanie zdecentralizowane
We wniosku Komisji jasno określono role i obowiązki każdego podmiotu, a proces decyzyjny związano ściślej z konkretnymi łowiskami. Zarządzanie w skali mikro z Brukseli nie będzie już miało miejsca, a prawodawcy unijni będą określać jedynie ramy ogólne, podstawowe zasady, ogólne poziomy docelowe, wskaźniki realizacji oraz ramy czasowe. Państwa członkowskie będą zatem decydować o konkretnych środkach realizacji i współpracować na szczeblu regionalnym. Wniosek obejmuje przepisy gwarantujące, że zainteresowane państwa członkowskie przyjmą kompatybilne i skuteczne środki. Ustanowiono mechanizm rezerwowy podejmowania działania przez Komisję w przypadkach, w których państwa członkowskie nie mogą dojść do porozumienia, lub gdy cele nie zostają osiągnięte.
Nowa polityka rynkowa – wzmocnienie pozycji sektora i większa świadomość konsumentów
Aby organizacja wspólnych rynków produktów rybołówstwa przyczyniała się do realizacji celów nowej WPRyb, proponowany zestaw obejmuje wniosek dotyczący nowej polityki rynkowej. Jej celem jest wzmocnienie konkurencyjności unijnego przemysłu, zwiększenie przejrzystości na rynkach i zapewnienie równych szans wszystkim produktom wprowadzanym do obrotu w Unii.
Obejmuje ona również unowocześnienie systemu interwencji, ponieważ utrzymanie obecnego systemu, w którym pieniądze publiczne przeznacza się na marnotrawienie ryb, nie jest zasadne. Zostanie on zastąpiony uproszczonym mechanizmem przechowywania, który umożliwi organizacjom producentów skup produktów rybołówstwa, kiedy ceny spadną poniżej pewnego poziomu, i przechowywanie ich w celu wprowadzenia do obrotu w okresie późniejszym. Taki system będzie sprzyjał stabilności rynku.
Zwiększy się również rola organizacji producentów we wspólnym zarządzaniu, monitorowaniu i kontroli. Lepszy marketing unijnych produktów rybołówstwa i akwakultury pomoże ograniczyć marnotrawstwo i zapewni producentom rynkową informację zwrotną.
Nowe normy handlowe dotyczące etykietowania, jakości i identyfikowalności zapewnią konsumentom dokładniejsze informacje i zachęcą ich do wspierania zrównoważonego zarządzania rybołówstwem. Niektóre informacje na etykietach będą obowiązkowe, np. rozróżnienie między produktami rybołówstwa a produktami akwakultury; inne informacje można będzie podawać dobrowolnie.
Nowoczesny i dostosowany instrument finansowy
Przewidziano przyznawanie unijnej pomocy finansowej na wspieranie realizacji celów nowej WPRyb związanych ze zrównoważonym zarządzaniem. Pomoc finansowa będzie uwarunkowana przestrzeganiem przepisów, a zasada ta będzie stosowana zarówno w odniesieniu do państw członkowskich, jak i podmiotów gospodarczych.
W przypadku państw członkowskich brak zgodności z przepisami może spowodować przerwanie lub zawieszenie unijnej pomocy finansowej bądź jej korektę finansową. W przypadku operatorów konsekwencją poważnego naruszenia przepisów może być zakaz ubiegania się o pomoc finansową lub ograniczenie kwoty udostępnianych środków finansowych. Ponadto wniosek wprowadza obowiązek, zgodnie z którym państwa członkowskie przy przyznawaniu pomocy finansowej uwzględniają postępowanie podmiotów gospodarczych (w szczególności brak poważnych naruszeń) w niedalekiej przeszłości.
Odpowiedzialność międzynarodowa
Zdaniem FAO prawie 85 % światowych stad ryb, odnośnie do których dostępne są informacje, określa się jako w pełni wyeksploatowane lub nadmiernie eksploatowane. Unia Europejska, która jest największym pod względem wartości importerem produktów rybołówstwa na świecie, musi podjąć odpowiednie działania nie tylko w swoich państwach członkowskich, ale również poza ich granicami. Zewnętrzna polityka rybołówstwa powinna stanowić integralną część WPRyb. Z tego względu UE będzie propagować na forach organizacji międzynarodowych i regionalnych zasady zrównoważenia i ochrony stad ryb oraz morskiej różnorodności biologicznej. Unia będzie zawierać sojusze i podejmować działania z najważniejszymi partnerami w celu zwalczania nielegalnych połowów i zmniejszania nadmiernej zdolności połowowej.
W ramach dwustronnych umów w sprawie połowów zawieranych z państwami spoza UE Unia będzie propagować zrównoważenie, dobre zarządzanie oraz zasady demokracji, praw człowieka i praworządności. Obecne umowy o partnerstwie w sprawie połowów zostaną zastąpione umowami w sprawie zrównoważonego zarządzania rybołówstwem, dzięki którym eksploatacja zasobów rybołówstwa będzie prowadzona na podstawie rzetelnych opinii naukowych i wyłącznie w odniesieniu do nadwyżek zasobów, których kraj partnerski nie może lub nie chce sam poławiać. Zgodnie z umowami w sprawie zrównoważonego zarządzania rybołówstwem kraje partnerskie otrzymają rekompensatę za udzielenie dostępu do swoich zasobów połowowych, a także pomoc finansową na wdrażanie polityki zrównoważonego zarządzania rybołówstwem.
Czy zostaną wprowadzone nowe przepisy dotyczące kontroli i egzekwowania przepisów?
Wniosek jest zgodny z nowym unijnym systemem kontroli z 2010 r.2 i zawiera podstawowe elementy systemu kontroli i egzekwowania przepisów WPRyb. W związku z wprowadzeniem obowiązku wyładunku w celu eliminacji odrzutów Komisja proponuje obowiązki w zakresie monitorowania i kontroli, zwłaszcza w odniesieniu do pełnej dokumentacji połowów, a także projekty pilotażowe dotyczące nowych technik kontroli rybołówstwa, które przyczyniają się do zrównoważonych połowów.
Kiedy reforma wejdzie w życie?
Wniosek Komisji jest obecnie dyskutowany na forum Rady Ministrów ds. Rybołówstwa oraz Parlamentu Europejskiego. Mimo że nie osiągnięto jeszcze ostatecznego porozumienia, oba organy wyraziły poparcie dla niektórych ważnych środków. Poparcie to dotyczy wprowadzenia maksymalnego podtrzymywalnego połowu jako celu ochrony zasobów, zakazu odrzutów, koncepcji zregionalizowanego zarządzania. Wzmocnienia gromadzenia danych i opinii naukowych oraz włączenia do WPRyb rozdziałów dotyczących akwakultury i wymiaru zewnętrznego.
Nowe przepisy wejdą w życie po przegłosowaniu ich przez Radę Unii Europejskiej i Parlament Europejski. Realizacja będzie przebiegać stopniowo, ponieważ sektor musi przystosować się do nowych warunków i uzyskać możliwość osiągnięcia odpowiednich rezultatów. Określono jednak dokładne terminy.
Redaktor: Katarzyna Kuznowicz
Źródło
Krajowa Rada Izb Rolniczych
http://krir.pl
