Regulacja Nature Restoration jest to ważny elementem strategii UE na rzecz różnorodności biologicznej, która wyznacza wiążące cele w zakresie przywracania zdegradowanych ekosystemów, w szczególności tych, które mają największy potencjał do wychwytywania i magazynowania dwutlenku węgla oraz zapobiegania i zmniejszania skutków klęsk żywiołowych.
Niestety szeroko pojęta natura w Europie, według ekologów, degraduje się w alarmującym tempie, już ponad 80% siedlisk jest w nie najlepszym stanie. Odbudowanie terenów podmokłych, rzek, lasów, łąk i ekosystemów morskich oraz zamieszkujących te tereny gatunków zwierząt i roślin, pomogą:
- zwiększyć różnorodność biologiczną,
- zapewnić rzeczy, które natura robi sama, takie jak oczyszczanie wody i powietrza, zapylanie upraw i ochrona przed powodziami i suszami,
- ograniczyć globalne ocieplenie,
- zbudować odporności Europy i strategicznej autonomii w zapobieganiu klęskom żywiołowym i zmniejszanie ryzyka dla bezpieczeństwa żywnościowego.
Konieczność wyznaczenia rzek swobodnie płynących
Wyznaczanie rzek swobodnie płynących (FFR - Free-Flowing Rivers) jest działaniem w ramach Nature Restoration Law jest kluczowym elementem Strategii UE w zakresie różnorodności biologicznej. Strategia ta wyznacza wiążące cele w zakresie przywracania zdegradowanych ekosystemów, w szczególności tych o największym potencjale wychwytywania i magazynowania dwutlenku węgla oraz zapobiegania i ograniczania skutków klęsk żywiołowych. W ramach “Biodiversity Strategy 2030: barrier removal for river restoration” planuje się odtworzenie 25 000 km swobodnie płynących rzek.
Pojęcie swobodnie płynących rzek oznacza rzeki w stanie naturalnym, niezakłócone w ich naturalnych funkcjach i nieograniczone przez sztuczne bariery. W tej kwestii Strategia wykracza poza wymagania Ramowej Dyrektywy Wodnej tak, aby wspierać większą integrację wysiłków w celu osiągnięcia nie tylko dobrego stanu ekologicznego, ale także odtworzenia siedlisk i gatunków roślin i zwierząt – całych ekosystemów.
Metodyki wyznaczania rzek swobodnie płynących (FFR)
Wody Polskie we współpracy Instytutem Rybactwa Śródlądowego i WWF Polska zakończyły testy metodyki wyznaczania rzek swobodnie płynących w ramach Nature Restoration Law. Weryfikacji poddano 31 rzek pod kątem występowania przegród poprzecznych, wałów przeciwpowodziowych czy budowli regulacyjnych. Uzyskane wyniki przekazano do unijnej grupy roboczej ECOSTAT w celu dalszego dopracowania metodologii i planowania działań na rzecz renaturyzacji rzek.
Testy te opierały się na ocenie ciągłości hydromorfologicznej rzeki w trzech głównych aspektach:
- ciągłość podłużnej (weryfikacji czy istnieją bariery poprzeczne, które zakłócają migrację ryb i transport rumowiska),
- ciągłości poprzecznej (weryfikacji czy rzeka jest połączona z terenami zalewowymi i czy ma naturalną możliwość rozlewania się),
- ciągłości pionowej (weryfikacji czy istnieją umocnienia dna zaburzające naturalne procesy hydrologiczne).
Każdy analizowany odcinek rzeki musiał przejść przez kilka etapów oceny, które obejmowały m.in.
- identyfikację jednolitych odcinków,
- analizę wpływu presji z sąsiednich fragmentów rzeki,
- określenie minimalnej długości wymaganej do utrzymania naturalnych procesów ekologicznych.
Do testów zostało wytypowanych 31 rzek zlokalizowanych na obszarze RZGW w Gdańsku i RZGW w Warszawie. W ramach analiz 6 odcinków rzek uzyskało status FFR. Wśród nich znalazły się Kalniczk, Tążyna, Drybok, Dopływ z Kolonii Stare Siedliska, Zborowianka oraz Wołkowyjka. Wyniki wskazują, jak wymagające są kryteria swobodnego przepływu i jak dużą rolę odgrywają przegrody poprzeczne, wały przeciwpowodziowe i przekształcenia hydromorfologiczne w tej kwestii.
Dalsze plany
Rozporządzenie Nature Restoration Law nakłada na państwa członkowskie UE obowiązek odbudowy co najmniej 20 proc. zniszczonych obszarów przyrodniczych na lądzie i morzu do 2030 roku, a do 2050 roku – ich pełnej regeneracji
W najbliższych latach Wody Polskie planują objąć pracami renaturyzacyjnymi co najmniej 1491 km rzek i 322 barier migracyjnych w ramach 22 zadań o szacunkowej wartości 600 mln zł. Dodatkowe zadania o wiodącym charakterze renaturyzacyjnym znajdują się również w Programie planowanych inwestycji w gospodarce wodnej Wód Polskich. To ważny krok nie tylko w kierunku wypełnienia przez Polskę unijnych wymogów, ale też dla ochrony i renaturyzacji polskich rzek.
W grudniu 2024 r. Wody Polskie podpisały pre-umowy dotyczące realizacji 12 projektów w ramach działania 2.4 Adaptacja do zmian klimatu, zapobieganie klęskom i katastrofom w programie Fundusze Europejskie na Klimat, Infrastrukturę i Środowisko (FEnIKS) z zakresu renaturyzacji przekształconych cieków wodnych i obszarów od wód zależnych.
Z autorem tekstu można się skontaktować poprzez e-mail: pir@wir.org.pl
Opracowanie: M. Ceglarek
Źródło: PGW WP
Źródło
Wielkopolska Izba Rolnicza
http://www.wir.org.pl/
