Odpowiedź Ministerstwa Rolnictwa na poselskie interpelacje związane z ASF

26-04-2021

Do Biura Powiatowego WIR w Lesznie została przesłana informacja o ukazaniu się odpowiedzi na interpelacje Posła Grzegorza Rusieckiego, skierowane do Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi po organizowanym przez WIR spotkaniu dotyczącym ASF, które odbyło się na początku roku w Lipnie (pow. leszczyński).

Interpelacje dotyczyły dwóch spraw: kwestii zwalczania ASF w zachodniej części Polski oraz związanego z tym problemu płoszenia stad dzikich zwierząt. Z upoważnienia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi odpowiedzi udzieliła pani Anna Gembicka, Sekretarz Stanu.

W przypadku pierwszego zagadnienie Pani Sekretarz poinformowała, że zwalczanie afrykańskiego pomoru świń (ASF) na terytorium Polski jest realizowane w jednolity sposób dla wszystkich województw. Zwalczanie oraz ograniczanie możliwości rozprzestrzenienia się tej choroby, a także wypracowywanie rozwiązań mających na celu łagodzenie skutków wynikających z jej wystąpienia wymaga podejmowania ciągłej aktywności na wielu płaszczyznach oraz współpracy wszystkich zaangażowanych w nie służb, rolników, myśliwych, służb leśnych czy władz samorządu lokalnego. Działania podejmowane obecnie na wielu możliwych poziomach mają jeden cel, którym jest zatrzymanie dalszego szerzenia się choroby, a także redukowanie negatywnych jej następstw. Zwalczanie ASF na terytorium Polski, w tym w zachodniej części kraju, jest realizowane, w szczególności, w oparciu o działania wskazane w Strategii UE dotyczącej ASF, która wskazuje trzy najistotniejsze elementy z punktu widzenia walki z tą chorobą:

• systematyczna redukcja populacji dzików;
• usuwanie martwych dzików ze środowiska naturalnego;
• bioasekuracja gospodarstw.

Uwzględniając powyższe, inicjatywy związane ze zwalczaniem i ograniczaniem rozprzestrzeniania się ASF są w szczególności nakierowane na:

• redukcję populacji dzików i dofinansowywanie tego zadania, przy czym, w ramach polowań w 2021 r. szczególny nacisk został położony na promocję pozyskiwania warchlaków i przelatków, niezależnie od płci, z uwagi na fakt, że te właśnie grupy wiekowe pośrednio lub bezpośrednio przyczyniają się do nadmiernego rozrostu populacji;
• usuwanie potencjalnych źródeł wirusa ASF ze środowiska przyrodniczego, w szczególności zwłok padłych dzików;
• prowadzenie monitoringu aktywnego i pasywnego u dzików i świń;
• inwestycje służące zapobieganiu, kontroli i zwalczaniu ASF u świń i dzikich zwierząt;
• przeprowadzanie kontroli gospodarstw w zakresie spełniania wymagań związanych z bioasekuracją; - wzmacnianie środków bioasekuracji na drogowych przejściach granicznych z Federacją Rosyjską, Białorusią i Ukrainą;
• prowadzenie przez Inspekcję Weterynaryjną kampanii informacyjnej;
• finansowanie:
  → wykonywania i umieszczenia w terenie odłowni żywołownych do odłowu dzików;
  → usług pomocnych w zwalczaniu ASF u dzików oraz świń, w tym wykorzystania bezzałogowych statków powietrznych lub fotopułapek służących do ustalania miejsc bytowania dzików;
• dofinansowywanie:
  → odłowu, a także uśmiercenia oraz transportu, unieszkodliwiania zwłok odłowionych i uśmierconych dzików oraz obsługę i utrzymanie w dobrym stanie technicznym odłowni żywołownych na obszarach: ochronnym, objętym ograniczeniami oraz zagrożenia,
  → organizowanych w ramach nakazów powiatowych lekarzy weterynarii oraz Wojewódzkich Centrów Zarządzania Kryzysowego akcji poszukiwania padłych dzików.

W odniesieniu do odstrzału dzików poinformowano, że jego realizacja jest zadaniem członków Polskiego Związku Łowieckiego i odbywa się w oparciu o:

1. planową gospodarkę łowiecką,
2. odstrzał sanitarny nakazywany w drodze aktów prawa miejscowego, tj. rozporządzeń powiatowych lekarzy weterynarii lub wojewodów.

Odstrzał sanitarny dzików jest przy tym dodatkowym elementem, pozwalającym na redukcję gęstości populacji dzików na obszarach występowania lub zagrożonych występowaniem i nie zastępuje pozyskania dzika realizowanego w ramach planowej gospodarki łowieckiej, za którą odpowiada minister właściwy ds. środowiska. W związku z wdrożeniem w 2020 r. działań na rzecz intensyfikacji odstrzału sanitarnego dzików w okresie od lutego 2020 r. do lutego 2021 r. w ramach tej formy odstrzału na obszarze Polski pozyskano 170 557 dzików, w tym w:

• województwie lubuskim 16 150 sztuk;
• województwie zachodniopomorskim 29 936 sztuk;
• województwie wielkopolskim 16 033 sztuk;
• województwie dolnośląskim 9 836 sztuk.

W temacie przeprowadzania konsultacji z Wojewódzkimi Lekarzami Weterynarii w woj. lubuskim, dolnośląskim, zachodniopomorskim oraz wielkopolskim w sprawie zmiany sposobu walki z ASF poinformowano, że zasady postępowania przy zwalczaniu ASF w Polsce są na bieżąco konsultowane z wojewódzkimi lekarzami weterynarii i pracownikami Inspekcji Weterynaryjnej m.in. podczas narad organizowanych cyklicznie przez Głównego Lekarza Weterynarii. W dniu 23 lutego br. odbyła się narada z Wojewódzkimi Inspektorami ds. Zdrowia Zwierząt, której tematem były zagadnienia związane z realizacją „Programu mającego na celu wczesne wykrycie zakażeń wirusem wywołującym afrykański pomór świń i poszerzenie wiedzy na temat tej choroby oraz jej zwalczanie” w 2021 r., w szczególności zmiany wdrożone w ww. programie na rok bieżący (m.in. rozszerzenie kategorii wiekowych dzików, za których odstrzał Inspekcja Weterynaryjna wypłaca środki finansowe, wykorzystanie nowych technologii w zwalczaniu ASF).

W odpowiedzi na pytanie dotyczące terminu zniesienia czerwonej/żółtej strefy z terenów powiatów leszczyńskiego i kościańskiego oraz jakie działania podjął Polski Rząd w celu ich zniesienia Pani Sekretarz wskazała, że obszary objęte restrykcjami (obszar ochronny, obszar objęty ograniczeniami, obszar zagrożenia) wynikające z występowania ASF na terytorium Polski, a także innych państw członkowskich Unii Europejskiej (UE), określane są na podstawie przepisów decyzji wykonawczej Komisji 2014/709/UE. Wymieniona powyżej decyzja ustanawia środki kontroli w zakresie zdrowia zwierząt w odniesieniu do afrykańskiego pomoru świń w państwach członkowskich UE, w których występuje choroba. W załączniku przedmiotowej decyzji wymienione są państwa członkowskie i ich obszary, których dotyczą środki kontroli, w zależności od poziomu ryzyka związanego z ASF. W zależności od sytuacji epidemiologicznej na danym obszarze oraz tego, czy choroba dotyczy gospodarstw utrzymujących świnie i populacji dzików, obszary włączane są do części III (tzw. obszar zagrożenia – tzw. „strefa niebieska”). W przypadku występowania ASF tylko u dzików obszary włączane są do części II i stanowią obszar objęty ograniczeniami (tzw. „strefa czerwona”). Natomiast obszary, na których choroba co do zasady nie występuje, jednakże ryzyko wystąpienia choroby związane jest z bliskością zakażenia u dzików lub świń, włączane są do część I załącznika i stanowią obszar ochronny (tzw. „strefa żółta”), obejmujący obszar buforowy wokół obszaru zagrożenia lub objętego ograniczeniami. Powyższe zasady zostały zdefiniowane w dokumencie opracowanym przez Komisję Europejską „Zasady i kryteria geograficznego definiowania regionalizacji ASF”. Zgodnie z przedmiotowymi kryteriami, zniesienie obszaru objętego ograniczeniami, czyli tzw. strefy czerwonej jest możliwe, co do zasady, po upływie 12 miesięcy od ostatniego potwierdzonego u dzika przypadku. Powyższe kryterium jest zgodne z rekomendacjami Kodeksu Zdrowia Zwierząt Lądowych OIE. W każdym przypadku zmian w regionalizacji, brana jest również pod uwagę sytuacja epizootyczna w całym kraju, tempo szerzenia się choroby na danym terenie, dane odnośnie jej występowania w poprzednich latach oraz podejmowane działania administracyjne. Przy określaniu zasięgu obszaru bierze się także wielkość, ciągłość terytorialną i geograficzną z terytoriami przyległymi, typologię geograficzną (obecność barier naturalnych i sztucznych), podział administracyjny oraz wdrożony nadzór i wykonalność wdrożonych środków kontroli. Należy podkreślić, że strona polska nieustannie podejmuje działania na rzecz łagodzenia restrykcji wynikających z ustanowionej w Polsce regionalizacji, zgodnie z kryteriami przyjętymi w tym zakresie i w oparciu o sytuację epidemiologiczną na danym terenie. Komisja Europejska ocenia składaną przez Głównego Lekarza Weterynarii dokumentację i jeśli uzna wyniki monitoringu oraz podjętych działań za zadowalające, przedstawia projekt zmiany załącznika do ww. decyzji, który w ramach posiedzenia Stałego Komitetu ds. Roślin, Zwierząt, Żywności i Pasz jest poddawany pod głosowanie przez wszystkie państwa członkowskie Unii Europejskiej. Ostatni wniosek dotyczący zmian w regionalizacji, poprzez zniesienie niektórych terytoriów wymienionych w części II załącznika do decyzji wykonawczej Komisji 2014/709/UE, został złożony przez Głównego Lekarza Weterynarii do Komisji Europejskiej 1 kwietnia br. Wniosek dotyczył m. in. obszaru objętego ograniczeniami w powiecie kościańskim i leszczyńskim. Aktualnie Komisja Europejska analizuje złożony wniosek. Ponadto, w ostatnim czasie wynegocjowano z KE przeniesienie obszarów z części III do części I załącznika do decyzji wykonawczej Komisji 2014/709, ustanowionych w związku z ogniskami ASF stwierdzonymi w 2020 r. w powiecie kaliskim.

Odnosząc się do kwestii wsparcia finansowego w związku z ASF wskazano, że zgodnie z przepisami rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 27 stycznia 2015 r. w sprawie szczegółowego zakresu i sposobów realizacji niektórych zadań Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (Dz. U z 2015 r. poz. 187, z późn. zm.):

• producenci rolni prowadzący chów lub hodowlę świń na obszarze zapowietrzonym lub zagrożonym wystąpieniem afrykańskiego pomoru świń lub na obszarze objętym częścią II lub III załącznika do decyzji wykonawczej Komisji z dnia 9 października 2014 r. w sprawie środków kontroli w zakresie zdrowia zwierząt w odniesieniu do afrykańskiego pomoru świń w niektórych państwach członkowskich i uchylającej decyzję wykonawczą 2014/178/UE zgodnej z przepisami rozporządzenia Komisji (UE) nr 702/2014 z dnia 25 czerwca 2014 r. uznającego niektóre kategorie pomocy w sektorach rolnym i leśnym oraz na obszarach wiejskich za zgodne z rynkiem wewnętrznym w zastosowaniu art. 107 i 108 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (Dz. Urz. UE L 193 z 01.07.2014, str. 1) mogli ubiegać się o pomoc na wyrównanie kwoty dochodu uzyskanej ze sprzedaży świń w poszczególnych kwartałach od IV kwartału 2019 r. do III kwartału 2020 r., w porównaniu do średniego dochodu uzyskiwanego z produkcji świń w analogicznym okresie w trzech ostatnich latach lub trzech latach z okresu pięcioletniego po odjęciu roku z najwyższymi i najniższymi dochodami. Wnioski o powyższą pomoc można było składać do 21 grudnia 2020 r.
• producenci świń, którzy zaprzestali produkcji w związku z obowiązującym zakazem utrzymywania w gospodarstwie świń lub ich wprowadzenia do gospodarstwa, wydanym w związku z wystąpieniem afrykańskiego pomoru świń mogą ubiegać się o pomoc finansową. Kwota pomocy stanowi iloczyn średniej rocznej liczby świń utrzymywanych w gospodarstwie w okresie 12 miesięcy poprzedzających miesiąc, w którym został wprowadzony zakaz (jednak nie więcej niż 50 sztuk dla jednego producenta świń) i kwoty 0,36 zł oraz liczby dni w danym roku kalendarzowym obowiązywania zakazu.
• producenci rolni prowadzących chów lub hodowlę świń na obszarze zapowietrzonym lub zagrożonym wystąpieniem afrykańskiego pomoru świń lub na obszarze objętym częścią II lub III załącznika do decyzji wykonawczej Komisji 2014/709/UE zgodnej z przepisami rozporządzenia Komisji (UE) nr 702/2014 z dnia 25 czerwca 2014 r. uznającego niektóre kategorie pomocy w sektorach rolnym i leśnym oraz na obszarach wiejskich za zgodne z rynkiem wewnętrznym w zastosowaniu art. 107 i 108 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (Dz. Urz. UE L 193 z 01.07.2014, str. 1) mogą ubiegać się o pożyczkę na sfinansowanie nieuregulowanych zobowiązań cywilnoprawnych (takich jak zobowiązania z tytułu umów sprzedaży, w tym z tytułu nieopłaconych faktur np. za maszyny i urządzenia, materiał siewny i szkółkarski, inwentarz żywy, nawozy, pasze, środki ochrony roślin, opał, paliwo itp., zobowiązania z tytułu umów kredytu lub pożyczek, w tym kredytów konsolidacyjnych oraz kredytów z dopłatami ARiMR do oprocentowania), które zostały podjęte w związku z prowadzeniem przez producenta świń działalności rolniczej na obszarach występowania ASF. Kwota udzielonych producentowi świń pożyczek nie może przekroczyć kwoty ww. zobowiązań cywilnoprawnych i wynosić więcej niż:
• 50.000 zł na siedzibę stada, w której w 2016 r. było utrzymywanych średniorocznie do 50 sztuk świń;
• 100.000 zł na siedzibę stada, w której w 2016 r. było utrzymywanych średniorocznie powyżej 50 do 100 sztuk świń;
• 300.000 zł na siedzibę stada, w której w 2016 r. było utrzymywanych średniorocznie powyżej 100 do 500 sztuk świń;
• 500.000 zł na siedzibę stada, w której w 2016 r. było utrzymywanych średniorocznie powyżej 500 do 1000 sztuk świń;
• 1.000.000 zł na siedzibę stada, w której w 2016 r. było utrzymywanych średniorocznie powyżej 1000 sztuk świń.

Pożyczka jest udzielana przez ARiMR maksymalnie na 10 lat, a za jej udzielenie Agencja nie pobiera żadnych opłat. Dodatkowo, w ramach poddziałania 5.1. „Wsparcie inwestycji w środki zapobiegawcze, których celem jest ograniczenie skutków prawdopodobnych klęsk żywiołowych, niekorzystnych zjawisk klimatycznych i katastrof” objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014- 2020 przyznawana jest pomoc na inwestycje w zakresie bioasekuracji. O pomoc może ubiegać się rolnik, który prowadzi chów lub hodowlę co najmniej 50 sztuk świń lub uczestniczy w Pakiecie 7. Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych zwierząt w rolnictwie, Działania rolno-środowiskowo-klimatycznego. Zakres kosztów kwalifikowalnych obejmuje:

1. wykonanie ogrodzenia chlewni wraz z terenem koniecznym do obsługi świń,
2. wykonanie niecki do dezynfekcji,
3. zakup urządzeń do dezynfekcji,
4. wykonanie inwestycji umożliwiającej utrzymanie świń w gospodarstwie w odrębnych zamkniętych pomieszczeniach,
5. przebudowę lub remont pomieszczenia w chlewni lub w budynku gospodarskim funkcjonalnie powiązanym z chlewnią, tak aby w ich wyniku w tym pomieszczeniu była możliwa dezynfekcja osób, które zajmują się obsługą świń,
6. budowę lub przebudowę magazynu do przechowywania słomy dla świń, powyżej 35 m2 oraz rozpiętości konstrukcji większej niż 4,80 m, w przypadku chowu lub hodowli świń na ściółce o pojemności dostosowanej do liczby świń w gospodarstwie i zapotrzebowania tych świń na słomę,
7. zakup i posadowienie silosu na paszę gotową do bezpośredniego spożycia przez świnie, o pojemności dostosowanej do liczby świń w gospodarstwie i zapotrzebowania tych świń na paszę.

Maksymalna kwota wsparcia dla beneficjenta wynosi 100 000 zł. Pomoc stanowi refundację do 80% kosztów kwalifikowalnych operacji. W przypadku inwestycji dotyczących wykonania ogrodzenia zastosowano uproszczoną formę pomocy. Określone zostały standardowe stawki jednostkowe, które wynoszą za wykonanie:

1. metra bieżącego ogrodzenia – 200 zł,
2. bramy – 1820 zł,
3. furtki – 610 zł.

W ramach ww. instrumentu wsparcia odbyło się dotąd sześć naborów wniosków na operacje zapobiegające rozprzestrzenianiu się ASF. Zgodnie z Harmonogramem trwających i planowanych naborów wniosków w 2021 r. w ramach PROW 2014–2020, kolejny nabór wniosków o przyznanie pomocy w ramach ww. poddziałania planowany jest we wrześniu 2021 r. Ponadto producenci rolni do końca 2021 roku mogą ubiegać się o preferencyjne kredyty obrotowe w ramach kredytów udzielanych przez banki współpracujące z Bankiem Gospodarstwa Krajowego z 2% dopłatami do ich oprocentowania. Dopłaty do oprocentowania są finansowane ze środków Funduszu Gwarancji Rolnych (utworzonego w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020) przez okres 12 miesięcy od dnia podpisania umowy kredytowej. Kredytobiorcy mogą ubiegać się równocześnie o gwarancję spłaty tych kredytów z Funduszu Gwarancji Rolnych na okres:

- 39 miesięcy (okres spłaty kredytu 36 miesięcy + dodatkowe 3 miesiące) dla kredytu odnawialnego;

- 51 miesięcy (okres spłaty kredytu 48 miesięcy + dodatkowe 3 miesiące) dla kredytu nieodnawialnego.

Kredyty są udzielane przez banki, które zawarły stosowną umowę z Bankiem Gospodarstwa Krajowego. Wykaz banków jest opublikowany na stronie internetowej BGK. Z ww. kredytów mogą korzystać również producenci świń z obszarów objętych nakazami i zakazami w związku z ASF.

W przypadku drugiej interpelacji dotyczącej problemu płoszenia stad dzikich zwierząt udzielono odpowiedzi tylko na część zagadnień. Uznano bowiem, że odpowiedzi na pytania: Czy opracowywane są przepisy regulujące proceder zbierania poroży oraz innych czynności powodujących płoszenie dzikiej zwierzyny, jakie kary przewiduje polskie prawo za celowe płoszenie dzikiej zwierzyny, ile osób zostało złapanych/ukaranych na płoszeniu dzikiej zwierzyny powinny zostać udzielone przez ministra właściwego do spraw środowiska. Pani Sekretarz odniosła się jednak do pytania dotyczącego możliwość wprowadzenia prawa dla powiatowych lekarzy weterynarii do czasowego ograniczenia wstępu do lasu w związku ze zwalczaniem ASF. Na podstawie art. 45 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt (Dz. U. z 2020 r. poz. 1421) powiatowy lekarz weterynarii w przypadku zagrożenia wystąpienia lub wystąpienia choroby zakaźnej zwierząt podlegającej obowiązkowi zwalczania, w tym afrykańskiego pomoru świń (ASF), w drodze rozporządzenia – aktu prawa miejscowego, może wprowadzić czasowe ograniczenia w przemieszczaniu się osób lub pojazdów. Analogiczne kompetencje posiada wojewoda na podstawie art. 46 ust. 3 pkt 2 ww. ustawy, działając na wniosek wojewódzkiego lekarza weterynarii, w przypadku gdy zagrożenie chorobą lub sama choroba występuje na obszarze przekraczającym obszar jednego powiatu. Wyposażenie odpowiednich organów w uprawnienia do stanowienia aktów prawa miejscowego jest odpowiedzią prawodawcy na uwarunkowania lokalne i wynika przede wszystkim z następujących przesłanek:

1. szczegółowe regulowanie zagadnień lokalnych przez organy centralne nie jest wskazane ze względu na niepełną znajomość specyfiki lokalnej, a tym samym możliwość pominięcia swoistych uwarunkowań występujących na danym obszarze,
2. brak konieczności jednolitego normowania danej kwestii na obszarze całego kraju z uwagi na jej lokalny charakter,
3. potrzeba szybkiej reakcji przez organy lokalne w sytuacjach nadzwyczajnych, czego co do zasady nie da się zapewnić na poziomie centralnym.

Kompetencje do stanowienia aktów prawa miejscowego, jakie posiadają terenowe organy administracji rządowej, zwłaszcza w obszarze prawodawstwa weterynaryjnego, są często wykorzystywane na poziomie lokalnym zarówno przez powiatowych lekarzy weterynarii, jak i wojewodów. Dotyczy to w szczególności sytuacji gdy potrzebna jest szybka reakcja w przypadku zagrożenia wystąpienia lub wystąpienia na poziomie lokalnym (powiatowym lub wojewódzkim) choroby zakaźnej zwierząt podlegającej obowiązkowi zwalczania, jak ma to miejsce w przypadku ASF. W takim przypadku, co do zasady, nie zachodzi konieczność jednolitego normowania danego zagadnienia na obszarze całego kraju z uwagi na jego lokalny charakter. Jednocześnie to zwykle dany organ terenowy posiada najlepszą wiedzę jakie środki należy zastosować uwzględniając swoiste uwarunkowania – istotne z epidemiologicznego punktu widzenia – występujące na danym obszarze. Uprawnienia prawotwórcze, które posiadają w tym zakresie terenowe organy administracji rządowej, zwłaszcza w obszarze ochrony zdrowia zwierząt i zwalczania chorób zakaźnych zwierząt, wpisują się w strategię szybkiej likwidacji oraz ograniczania szerzenia się zagrożenia epizootycznego wywołanego daną jednostką chorobową na poziomie lokalnym. W związku z powyższym w przypadku uznania, że wprowadzenie czasowego ograniczenia w przemieszczaniu się osób lub pojazdów wpłynie pozytywnie na zwalczanie ASF i przyczyni się do minimalizacji zagrożenia epizootycznego, właściwy miejscowo powiatowy lekarz weterynarii lub wojewoda mogą zadecydować o wprowadzeniu tego rodzaju środka odpowiednio na poziomie danego powiatu lub województwa, z uwzględnieniem przesłanek wynikających z przepisów ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt.

Opracowanie: Paweł Dopierała (kontakt: wirleszno@wir.org.pl)

Pełne teksty odpowiedzi na interpelacje:

Interpelacja nr 22025 (sejm.gov.pl)

Interpelacja nr 22026 (sejm.gov.pl)


Źródło
Wielkopolska Izba Rolnicza
http://www.wir.org.pl/