Podstawowym źródłem informacji dla nabywcy o produkcie powinna być dołączona do niego etykieta. Etykiety, reklamy i inne informacje o produkcie opracowane są jednak przez producenta który, przede wszystkim chciałby przekonać konsumenta, że jego produkt ma wyłącznie pozytywne cechy i jest lepszy niż inne, konkurencyjne.
Aby ograniczyć ukrywanie przez producentów niekoniecznie korzystnych informacji i zmusić ich do podania konsumentowi informacji pełnych, użytecznych, zrozumiałych – ustawodawca wprowadził specjalne przepisy regulujące zasady i formy znakowania żywności. Normy prawne dotyczące znakowania żywności choć liczne są ważnym elementem mającym wpływ na jakość naszego życia, jako konsumentów oraz są bardzo istotne dla producentów żywności.
W dniu 22 listopada 2011 roku zostało opublikowane w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 1169/2011 z dnia 25 października 2011 r. w sprawie przekazywania konsumentom informacji na temat żywności. Wprowadzone regulacje mają za zadanie dokonanie aktualizacji, uproszczenia i ujednolicenia prawa żywnościowego UE dotyczącego znakowania żywności w zakresie wymagań ogólnych, a także wymagań dotyczących podawania informacji o wartości odżywczej. Nowe przepisy mają ułatwić konsumentom dokonanie właściwego wyboru przy zakupie żywności. Głównym celem tego rozporządzenia jest przede wszystkim dostarczanie pełnych i zgodnych z prawem informacji, a także zapewnienie harmonijnego funkcjonowania rynku wewnętrznego obrotu żywnością.
Zmiany i wejście w życie nowego aktu prawnego, który określa zasady znakowania żywności niesie za sobą potrzebę zmian dotychczas funkcjonujących w tym zakresie w krajach wspólnoty przepisów prawnych. W opracowanym dokumencie sprecyzowane zostały nowe i niezdefiniowane do tej pory pojęcia, takie jak: „czytelność”, „etykieta”, „pole widzenia”, „główne pole widzenia”, a także definicje „nazwy przewidzianej w przepisach”, „nazwy opisowej”, „nazwy zwyczajowej” i inne. Nowością jest wprowadzenie terminu „wytworzonego nanomateriału”.
Wymagania określone w rozporządzeniu dotyczą wszystkich etapów łańcucha żywnościowego, podczas których informacje na temat żywności są przekazywane konsumentom, w tym także wszelkich środków spożywczych przeznaczonych dla konsumenta finalnego, produktów dostarczanych przez i do zakładów żywienia zbiorowego, usług gastronomicznych świadczonych przez przedsiębiorstwa transportowe.
Jakich obszarów dotyczą zmiany?
Najważniejsze zmiany w stosunku do obowiązujących przepisów dotyczą m.in.
- wprowadzenia wymagań mających na celu zwiększenie czytelności etykiet,
- obowiązkowego informowania o wartości odżywczej produktu,
- zamieszczania przejrzystych i pełnych informacji o alergenach,
- podawania kraju pochodzenia w przypadku mięsa wieprzowego, baraniego i koziego oraz drobiu, a także innych wymagań.
Wielkość czcionki
Zmienione regulacje prawne mają gwarantować, że etykiety staną się bardziej czytelne, co ułatwi konsumentom odnalezienie potrzebnych informacji o produkcie żywnościowym podczas zakupów. Określono szczegółowo minimalną wysokość czcionki, jaką mają być podawane na etykiecie informacje obowiązkowe, tj. wyznaczono „wysokość x” równą co najmniej 1,2 mm. W przypadku opakowań, których największa powierzchnia jest mniejsza niż 80 cm² – minimalna „wysokość x” może wynosić co najmniej 0,9 mm. Wszystkie informacje obowiązkowe na temat żywności muszą być nieusuwalne, nie mogą być w żaden sposób ukryte, zasłonięte, pomniejszone ani przerwane innymi nadrukami i ilustracjami.
Oznaczenie substancji lub produktów powodujących alergie lub reakcje nietolerancji.
Producenci żywności już w chwili obecnej mają obowiązek wyszczególniania na opakowaniu wszystkich składników produktu, w tym składników alergennych. Informacje te nie zawsze są czytelne i łatwe do znalezienia na etykiecie. Zgodnie z nowymi przepisami nazwy wszystkich substancji, mogących wywołać alergie, muszą być wyszczególnione na opakowaniu za pomocą pisma wyraźnie odróżniającego się od reszty wykazu składników, np. za pomocą czcionki, stylu lub koloru tła. Ponadto informacje o alergenach będą musiały pojawiać się w przypadku środków spożywczych oferowanych do sprzedaży bez opakowań lub pakowanych przy sprzedaży na życzenie konsumenta, a także w przypadku żywności sprzedawanej zakładom żywienia zbiorowego. W tym zakresie wszystkie kraje członkowskie muszą samodzielnie opracować, określić sposób przekazana konsumentom tej informacji. Obowiązkowe będzie również umieszczanie informacji o alergenach na opakowaniach lub pojemnikach, których największa powierzchnia jest mniejsza niż 10 cm², obok nazwy żywności, ilości netto i daty minimalnej trwałości lub terminu przydatności do spożycia.
Wartość odżywcza
Znajomość podstawowych zasad prawidłowego żywienia, rosnące zainteresowanie konsumentów zależnością zdrowia od diety oraz stosowanie właściwej diety zgodnej z indywidualnymi potrzebami, wymogło wprowadzenie obowiązku znakowania wszystkich środków spożywczych wartością odżywczą. Zwolnione z tego wymogu, są m.in. produkty nieprzetworzone, zawierające pojedynczy składnik lub kategorię składników, drożdże, wody przeznaczone do spożycia przez ludzi, zioła, przyprawy lub ich mieszaniny, napoje alkoholowe, sól i substytuty soli, a także żywność w opakowaniach, których największa powierzchnia jest mniejsza niż 25 cm². Na etykietach środków spożywczych muszą znaleźć się informacje o wartości energetycznej, ilość tłuszczu, kwasów tłuszczów nasyconych, węglowodanów, cukrów, białek i soli. Treść obowiązkowej informacji o wartości odżywczej może zostać uzupełniona przez producenta informacją o ilości innych składników odżywczych. Zawartość poszczególnych elementów wartości odżywczej powinna być wyrażania w przeliczeniu na 100 g lub 100 ml albo podana w przeliczeniu na porcję lub jednostkową ilość żywności łatwo rozpoznawalną dla konsumenta (pod warunkiem, że na etykiecie podana jest liczba porcji lub jednostkowych ilości zawartych w opakowaniu). Producent, na zasadzie dobrowolności najistotniejsze informacje o wartości odżywczej, tj. wartość energetyczną, ilość tłuszczu, nasyconych kwasów tłuszczowych, cukrów oraz soli, może również powtórzyć w głównym polu widzenia, by pomóc konsumentom dostrzec podstawowe informacje o wartości odżywczej produktu.
Kraj pochodzenia
Nowe rozporządzenie zawiera wytyczne dotyczące informowania konsumentów o kraju pochodzenia żywności. Obecnie obowiązkowe jest określenie miejsca pochodzenia m.in. w przypadku wołowiny i produktów z wołowiny, ryb, oliwy z oliwek, miodu, owoców i warzyw. Po zmianach obowiązek ten będzie dotyczył również mięsa ze świń, owiec, kóz oraz drobiu. Ponadto informację o kraju lub miejscu pochodzenia należy podać w przypadku, gdy brak jego wskazania mógłby wprowadzać konsumenta w błąd w szczególności, gdy informacje towarzyszące środkowi spożywczemu lub sama etykieta mogłyby sugerować, że dany produkt pochodzi z innego miejsca, np. w odniesieniu do produktów, w nazwie których wskazana jest nazwa kraju lub miejsca, a rzeczywiste źródło ich pochodzenia jest zupełnie inne lub w przypadku, gdy nazwa produktu jest podana w języku obcym.
Nowym jest również wymóg podawania kraju lub miejsca pochodzenia składnika podstawowego w sytuacji, gdy podany jest kraj lub miejsce pochodzenia danego produktu, i nie jest on taki sam jak kraj lub miejsce pochodzenia podstawowego składnika. W przyszłości może zostać podjęta decyzja o rozszerzeniu obowiązku wskazywania kraju lub miejsca pochodzenia na inne rodzaje żywności, w tym mleko i mięso wykorzystywane jako składnik, a także żywność nieprzetworzoną.
Napoje alkoholowe i alkopopy
W przypadku napojów o zawartości alkoholu wyższej niż 1,2% przepisy nowej regulacji prawnej nie nakładają obowiązku znakowania informacją dotyczącą wykazu składników oraz wartością odżywczą. Jednakże Komisja w ciągu 3 lat ma sporządzić sprawozdanie w celu ustalenia, czy napoje alkoholowe powinny w przyszłości być objęte obowiązkiem podawania informacji na temat wartości energetycznej oraz powodów uzasadniających ewentualne wyłączenia. Komisja rozważa także konieczność zaproponowania definicji tzw. alkopopów, czyli drinków alkoholowych, których rynek w ostatnim czasie znacząco się rozszerzył.
Inne wymagania
Do nowych wymagań, jakie wprowadzają przepisy dotyczące znakowania żywności, można również zaliczyć obowiązek podawania w przypadku: produktów mięsnych, surowych wyrobów mięsnych i produktów rybołówstwa, które mogą sprawiać wrażenie, że stanowią jeden kawałek mięsa lub ryby, dodatkowych informacji: „z połączonych kawałków mięsa” lub „z połączonych kawałków ryby”. Innym przykładem jest wprowadzenie wymogu podawania konkretnej rośliny, z której pochodzi olej lub tłuszcz stosowane jako składniki w produkcie spożywczym. Obecnie można było je znakować przez podanie w wykazie składników nazwy kategorii, tj.: „olej roślinny”, „tłuszcz roślinny” lub dodatkowe wskazanie konkretnego pochodzenia roślinnego. Wśród innych informacji obowiązkowych, które powinny znaleźć się na opakowaniu, jest podawanie w przypadku zamrożonego mięsa, zamrożonych surowych wyrobów mięsnych i zamrożonych nieprzetworzonych produktów rybołówstwa daty zamrożenia lub daty pierwszego zamrożenia (w przypadku produktów zamrażanych więcej niż jednokrotnie). Kolejną ważną informacją, jaką otrzyma konsument, jest wskazanie w nazwie produktów mięsnych, surowych wyrobów mięsnych i produktów rybołówstwa zawierających dodatek białka (w tym hydrolizatów białkowych) z różnych źródeł zwierzęcych, informacji o obecności tych białek i ich pochodzeniu, np. „filet z piersi kurczaka parzony, wędzony z dodatkiem białka wieprzowego”.
Kiedy nowe przepisy wejdą w życie?
Nowe przepisy wchodzą w życie dwudziestego dnia po jego opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej, tj. 13 grudnia 2011 roku. Przedsiębiorstwa sektora spożywczego będą miały trzy lata na dostosowanie się do nowych zasad, gdyż przepisy rozporządzenia stosuje się od 13 grudnia 2014 roku, z wyjątkiem art. 9 ust. 1 lit l) dotyczącego wprowadzenia informacji o wartości odżywczej, który stosuje się od dnia 13 grudnia 2016 roku.
Wprowadzenie wszystkich zmian w oznakowaniu produktów spożywczych, wynikających z wejścia w życie nowego rozporządzenia będzie sporym wyzwaniem zarówno dla producentów, jak i dla służb kontrolnych. Wymiana dotychczas stosowanych etykiet będzie wymagać dużych nakładów finansowych. Zmian nie trzeba jednak dokonać z dnia na dzień, można się stopniowo do nich przygotowywać. Mając na względzie bezpieczeństwo konsumenta wprowadzone zmiany znacznie wpłyną na wdrożenie prawa konsumenta do uzyskania pełnej informacji o produktach spożywczych.
Nowe prawo UE – znakowanie żywności - prezentacja
Opracowała: Barbara Sałata
CDR O/Radom
Źródło
Centrum Doradztwa Rolniczego
http://cdr.gov.pl/
