Narodowe Wyzwania w Rolnictwie

29-10-2022

27 października br. w Jachrance k. Warszawy odbyła się już kolejna 10. edycja konferencji orgaznizowanej przez redakcję Farmer pn. „Narodowe Wyzwania w Rolnictwie”. Konferencja Narodowe Wyzwania w Rolnictwie już blisko od dekady gromadzi producentów rolnych, dając im możliwość nie tylko przedstawiania własnych opinii, lecz także dzielenia się z innymi wiedzą niezbędną do rozwoju. Podczas rokrocznie odbywającego się spotkania grono profesjonalistów prezentuje wizję przyszłości rolnictwa oraz praktyczne sposoby dojścia do niej. Głównymi tematami pierwszej części konferencji były kwestie związane z Krajowym Planem Strategicznym: ekoschematy, inwestycje środowiskowo-klimatyczne oraz poprawiające dobrostan zwierząt, jak również omówienie wyzwań przed jakim stoją rolnicy w związku z nową WPR.

Na samym początku wszystkich uczestników konferencji przywitali: Iwona Dyba – redaktor naczelna (farmer.pl) oraz Radosław Iwański – redaktor naczelny (Magazyn Farmer). Prowadzący potwierdzili, że Unia Europejska wytyczyła nową strategię i nie zamierza od niej odchodzić. Mimo wojny w Ukrainie wywołanej przez Rosję, cele, które zamierza osiągnąć europejska Wspólnota, pozostają niezmienne. Przyjęła ona plan działania na rzecz eliminacji zanieczyszczeń wody, powietrza i gleby, przedstawiający zintegrowaną wizję świata do 2050 roku, w którym to zanieczyszczenia środowiska zostają zredukowane do poziomów nieszkodliwych dla zdrowia ludzkiego i naturalnych ekosystemów. Plan łączy wszystkie odpowiednie polityki UE w tym zakresie. „Strategia od pola do stołu” jest tym elementem planu, który dotyczy europejskich rolników. W ten duży plan mają wpisywać się plany strategiczne ustalane w poszczególnych krajach członkowskich Unii Europejskiej. Każdy z nich jest suwerennym dokumentem i tylko rządy poszczególnych krajów mają na niego wpływ. Prowadzący dodali, że najważniejszym zadaniem jest odpowiedzenie na pytanie „co należy zrobić, aby jak najwięcej pieniędzy zostało w kieszeniach rolników”?

Następnie nastąpiło zdalne łączenie z Brukselą, a dokładniej z Januszem Wojciechowskim – komisarzem UE do spraw rolnictwa. Komisarz przypomniał, że w ramach KPS Polska będzie miała do rozdysponowania 25 mld euro na lata 2023-2027, a najważniejszym wyzwaniem jest mądre wykorzystanie tych środków. 31 sierpnia br. Komisja Europejska zatwierdziła polski Krajowy Plan Strategiczny, który będzie regulował przyznawanie środków finansowych dla rolników w latach 2023-27. Wielkopolska Izba Rolnicza wielokrotnie zgłaszała swoje uwagi do tego planu oraz zasadnicze zastrzeżenia dotyczące między innymi zbyt niskiego poziomu finansowania rosnących wymagań wobec rolników, związanych z ochroną środowiska oraz klimatu. Komisarz podkreśla, że obecnie podstawowym zadaniem jest wyprowadzenie rolnictwa z kryzysu spowodowanego najpierw pandemią COVID-19, a aktualnie agresją Rosji na Ukrainę. Janusz Wojciechowski  podsumował działanie jakim było dopłata do nawozów mineralnych innych niż wapno nawozowe i wapno nawozowe zawierające magnez. Prelegent podkreślił, że z całej Unii, tylko nasi rolnicy otrzymali pomoc nawozową. Będąc przy temacie nawozów komisarz przypomniał, że 9 listopada br. Komisja Europejska opublikuje komunikat w sprawie nawozów, a poruszone zostaną w nim trzy główne kwestie: jak pomóc sektorowi produkującemu nawozy w UE?, jak pomóc rolnikom w zaopatrzeniu się w nawozy?, jak zredukować zużycie nawozów w dłuższej perspektywie bez narażania bezpieczeństwa żywnościowego? Dodał także, iż w komunikacie znajdą się zarówno rekomendowane działania na poziomie europejskim jak i skierowane do poszczególnych państw członkowskich.

Komisarz w swoim wystąpieniu stwierdził, że jeżeli chodzi o KPS i stojące przed nim wyzwania, to przede wszystkim takim wyzwaniem będzie zatrzymanie procesu likwidacji hodowli, który się odbywa w całej Europie, ale w Polsce niestety wyjątkowo szybko. W tym miejscu przytoczył dane (spis powszechny), według których w 2010 r. w naszym kraju było 914 tys. gospodarstw łączących produkcję roślinną i hodowlę, a 2020 r. takich gospodarstw jest już tylko 574 tys.

Kolejnym wyzwaniem przed którym stoi nasz kraj jest zwiększenie wartości dodanej w rolnictwie. Komisarz omówił dane z których wynika, że globalna wartość produkcji sięga 25 mld euro, natomiast wartość dodana już tylko około 10 mld euro. Przy tym temacie Janusz Wojciechowski podał przykład włoskiego rolnictwa, które ma podobny potencjał rolniczy, jednakże tam wartość dodana w rolnictwie osiąga poziom 30 mld euro. Prelegent wskazał, że nasi rolnicy produkują dużo, jednakże nie czerpią z tego wystarczających korzyści. I tu pojawia się kluczowa kwestia związana z przetwórstwem, które pozwala zachować wartość dodaną w kieszeniach rolników. Według komisarza przetwórstwo jest kluczem do wzrostu wartości dodanej.

Kolejnym prelegentem podczas konferencji był Wiceprezes Rady Ministrów, Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi – Henryk Kowalczyk, który na początku swojego wystąpienia stwierdził, że nasz Krajowy Plan Strategiczny w pełni wyraża komplementarne podejście do produkcji rolniczej i łączy wspieranie produkcji i odbudowę produkcji zwierzęcej, produkcję roślinną oraz kwestie związane z klimatem, glebą oraz wodą. Minister dodał również, że KPS może być zmieniany w trakcie jego trwania (2023-2027), a Polska może wprowadzić do niego 8 zmian.

Joanna Czapla z Departamentu Płatności Bezpośrednich MRiRW przedstawiła ekoschematy, które będą do zrealizowania w ramach KPS. Poniżej prezentujemy szczegóły tego wystąpienia.

Ekoschemat: ROLNICTWO WĘGLOWE I ZARZĄDZANIE SKŁADNIKAMI ODŻYWCZYMI

System punktowy – poszczególnym praktykom przypisano odpowiednią liczbę punktów

• pkt= 22,47 EUR* (około 100 zł)

*Stawki płatności określane w EUR przeliczane na zł wg kursu PLN/EUR ustalonego na ostatni dzień roboczy września danego roku.

W ramach interwencji wsparciem objęte będzie 8 praktyk:

1. Ekstensywne użytkowanie TUZ z obsadą zwierząt – 5 pkt.

Celem jest ochrona bioróżnorodności poprzez właściwe gospodarowanie na TUZ o niskiej wartości produkcyjnej.

- obsada zwierząt trawożernych w gospodarstwie wynosi co najmniej 0,3 DJP/ha TUZ i maksymalnie 2DJP/ha TUW w okresie wegetacyjnym roślin,

Zakaz przeorywania TUZ w okresie realizacji ekoschematu.

Płatność do TUZ poza obszarami Natura 2000.

2. Międzyplony ozime/Wsiewki śródplonowe – 5 pkt.

Celem jest poprawa stanu gleb poprzez zwiększanie zawartości substancji organicznej i ochrona przed erozją.

- utrzymywanie roślin w postaci: wsiewek roślin bobowatych drobnonasiennych lub mieszanek z udziałem roślin bobowatych drobnonasiennych w uprawę główną lub międzyplonów ozimych w formie mieszanek utworzonych z co najmniej 2 gatunków w terminie od 1 października do 15 lutego następnego roku. Dopuszcza się mulczowanie, jednak nie wcześniej niż po 15 listopada.

- zakaz stosowania ŚOR: na międzyplonach ozimych – przez okres ich utrzymania, w przypadku wsiewek śródplonowych – od momentu zbioru uprawy głównej przez co najmniej 8 tygodni lub do momentu wysiewu kolejnej uprawy głównej

3. Opracowanie i przestrzeganie planu nawożenia:

Celem jest właściwe zarządzanie nawożeniem dostosowanym do zasobności gleb i potrzeb roślin z wykorzystaniem analizy gleb i systemów wspomagania decyzji w zakresie nawożenia, przyczyni się do zmniejszenia zużycia nawozów.

a) Wariant podstawowy (bez wapnowania) – 1 pkt  

Opracowanie i przestrzeganie planu nawozowego do powierzchni GO i TUZ w gospodarstwie, opartego na bilansie N oraz chemicznej analizie gleby, określającego dawki składników pokarmowych (N, P,K, Mg oraz potrzeby wapnowania)

Lub

b) Wariant rozszerzony o wapnowanie – 3 pkt

Zakres podstawowy rozszerzony o zastosowanie wapnowania. Wsparcie w zakresie wapnowania do poszczególnych działek rolnych przysługuje nie częściej niż raz na 4 lata do gruntów o pH ≤ 5,5.

4. Wymieszanie obornika na GO w ciągu 12 godzin od aplikacji – 2 pkt.

Celem praktyki jest ograniczenie emisji amoniaku do atmosfery. Potwierdzenie realizacji tej praktyki za pomocą tzw. zdjęcia geotagowanego przy wykorzystaniu aplikacji udostępnionej przez ARiMR.

5. Stosowanie płynnych nawozów naturalnych innymi metodami niż rozbryzgowo na GO i TUZ – 3 pkt.

Celem jest ograniczenie emisji amoniaku do atmosfery.

6. Zróżnicowana struktura upraw – 3 pkt.

Celem jest zwiększenie materii organicznej, ograniczenie monokultur, różnicowanie upraw, co wpływa na ich odporność.  

Uprawa co najmniej 3 różnych upraw na gruntach ornych w gospodarstwie, przy czym:

• udział głównej uprawy w strukturze zasiewów nie przekracza 65% i udział najmniejszej uprawy, nie może być mniejszy niż 10%,
• co najmniej 20% w strukturze zasiewów stanowią: uprawy gatunków roślin mających pozytywny wpływ na bilans glebowej materii organicznej (m.in. bobowate) oraz
• udział łącznie zbóż i rzepaku w strukturze zasiewów nie przekracza 65%, orazudział upraw mających ujemny wpływ na bilans materii organicznej (m.in.: okopowe) nie przekracza 30%.

7. Uproszczone systemy uprawy – 4 pkt.

Celem jest wsparcie konserwującej uprawy roli, której głównym celem jest zachowanie naturalnych zasobów przyrody przy równoczesnym osiąganiu zadowalających plonów.

• zabiegi uprawowe wykonywane są z odstąpieniem od uprawy płużnej w zespole uprawek pożniwnych i przedsiewnych,
• po zbiorze uprawy pozostawia się na polu całość resztek pożniwnych w formie mulczu.

Praktyka nie obejmuje uprawy zerowej.

8. Wymieszanie słomy z glebą – 2 pkt.

Celem jest zwiększenie poziomu zawartości materii organicznej, jak i składników pokarmowych.

Ekoschemat: Rolnictwo węglowe i zarządzanie składnikami odżywczymi – warunek wejścia:

Uzyskanie minimalnej liczby punktów, która stanowi równowartość punktów, które rolnik otrzymałby w sytuacji realizacji na co najmniej 25% powierzchni UR najwyżej punktowanej praktyki.

Przykład 1 – Próg wejścia

Gospodarstwo o powierzchni 10 ha UR

- musi uzyskać minimalną liczbę punktów 12,5 pkt.

25% * 10 ha= 2,5 ha à 2,5 ha * 5 pkt/ha = 12,5 pkt.

Gospodarstwo o powierzchni 100 ha

- minimalna liczba punktów do realizacji – 125 pkt.

25%* 100ha= 25 ha à 25 ha * 5 pkt/ha= 125 pkt itd.

Realizację tej minimalnej liczby punktów rolnik może osiągnąć poprzez dowolną liczbę praktyk. Oznacza to, że w zależności od tego, jakie praktyki wybierze i jak wysoko będą one punktowane to na takiej powierzchni będzie realizował ekoschemat.

EKOSCHEMAT: OBSZARY Z ROŚLINAMI MIODODAJNYMI

Polega na utworzeniu obszaru z roślinami miododajnymi przez wysiew mieszanki składającej się z co najmniej dwóch gatunków roślin miododajnych. Dodatkowo obowiązuje zakaz prowadzenia produkcji rolnej (w tym zakaz wypasu i koszenia) w terminie do 31 października oraz zakaz stosowania środków ochrony roślin.

Szacowana stawka: ok. 269 EUR/ha

EKOSCHEMAT: Prowadzenie produkcji roślinnej w systemie integrowanej Produkcji Roślin.

Płatność zostanie przyznana do powierzchni upraw, z których pochodzą produkty roślinne uprawiane zgodnie z metodykami integrowanej produkcji roślin oraz do powierzchni TUZ odpowiadającej powierzchni tych upraw.

Obowiązek utrzymania wszystkich TUZ w gospodarstwie.

Szacowana stawka: 292 EUR/ha.

EKOSCHEMAT: BIOLOGICZNA OCHORNA UPRAW

Zastosowanie zabiegu ochrony roślin z wykorzystaniem biologicznej ochrony roślin przy użyciu preparatów mikrobiologicznych zgodnie z etykietą danego środka. Zabieg chemicznym środkiem ochrony będzie dopuszczony tylko w ostateczności, gdy nie będzie możliwa eliminacja patogenów poprzez preparaty mikrobiologiczne. Płatność przyznawana będzie do powierzchni GO.

Szacowana stawka: ok. 90 EUR/ha.

EKOSCHEMAT: RETENCJONOWANIE WODY NA TUZ

Warunkiem uzyskania płatności w danym roku jest wystąpienie na TUZ zalania lub podtopienia, zdefiniowanego jako stan wysycenia profilu glebowego wodą na poziomie przynajmniej 80%, w okresie między 1 maja a 30 września, przez okres co najmniej 12 następujących po sobie dni.

Szacowana stawka: ok. 63 EUR/ha

EKOSCHEMATY – możliwości łączenia.

Brak możliwości realizacji dwóch ekoschematów na tej samej działce kiedy: praktyki realizują ten sam cel, a także kiedy ekoschematy wykluczają się wzajemnie.

EKOSCHEMAT: DOBROSTAN ZWIERZĄT

Wsparcie za realizację zobowiązań w zakresie dobrostanu zwierząt, które wykraczają ponad odpowiednie obowiązkowe normy wynikające z powszechnie obowiązującego prawa. Ma na celu zrekompensowanie dodatkowych poniesionych kosztów i utraconych dochodów w wyniku wprowadzenia praktyk hodowlanych związanych z podwyższonym dobrostanem zwierząt.

Kontynuacja wsparcia dla gatunków/grup zwierząt objętych działaniem Dobrostan zwierząt PROW 2014-2020 tj. świnie (lochy, tuczniki), bydło (krowy mleczne, krowy mamki) i owce oraz rozszerzenie o: kury nioski, kurczęta brojlery, indyki mięsne, konie, bydło opasowe, kozy. Średni roczny budżet w latach 2023-2027 ok. 275 mln EUR/rok.

ŚWINIE i BYDŁO – system punktowy (1 pkt = około 100 zł)

Warunek przystąpienia do realizacji ekoschematu w systemie punktowym: zapewnienie zwierzętom utrzymywanym bez uwięzi zwiększonej o co najmniej 20% powierzchni bytowej w budynkach/pomieszczeniach.

Wyjątek – krowy mleczne, które są wypasane – zapewnienie wypasu w sezonie wegetacyjnym, bez uwięzi.

Punktowane są zarówno praktyki dotychczas proponowane, jak i nowe praktyki, która przyczynią się do wzrostu poziomu dobrostanu zwierząt:

• Zwiększenie powierzchni bytowej o co najmniej 50%.
• Utrzymanie na ściółce.
• Dostęp do wybiegu.
•  
• Późniejsze odsadzenie młodych od matki.
• Utrzymanie świń w cyklu zamkniętym.

OWCE, KOZY, KONIE, DRÓB – system wariantowy.

System wariantowy – płatność będzie przysługiwała za realizację pakietu wymogów dla danego gatunku/grupy technologicznej zwierząt.

Zwierzęta objęte systemem wariantowym:

• Owce – 34,72 EUR/szt.
• Kozy – 33,53 EUR/szt.
• Konie (zwiększona powierzchnia w budynkach/pomieszczeniach) – 97,22 EUR/szt.
• Konie (system otwarty) – 44,02 EUR/szt.
• Kury nioski – 3,18 EUR/szt. bb
• Kurczęta brojlery – 0,04 EUR/szt.
• Indyki z przeznaczeniem na produkcję mięsa – 0,67 EUR/szt.

Degresywność płatności (w obrębie danej grupy technologicznej zwierząt):

• Do 100 DJP – 100% płatności
• Powyżej 100 DJP do 150 DJP – 75% płatności
• Powyżej 150 DJP – brak płatności.

Następnie o inwestycjach środowiskowo- klimatycznych oraz poprawiających dobrostan zwierząt opowiedziała Joanna Gierulska z Departamentu Wspólnej Polityki Rolnej Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Prelegentka przedstawiła i omówiła następujące interwencje:

INWESTYCJE PRZYCYZNIAJĄCE SIĘ DO OCHRONY ŚRODOWISKA I KLIMATU

Celem interwencji jest ochrona zasobów naturalnych oraz klimatu poprzez wsparcie inwestycyjne. Ułatwi to gospodarstwom rolnym spełnienie warunków technicznych w zakresie ograniczania presji rolnictwa na środowisko naturalnym. Wsparcie dotyczy doposażenia gospodarstw w nowoczesny sprzęt i technologie, w tym rozwiązania cyfrowe, pozwalające skutecznej realizować ekoschematy oraz zobowiązania rolno-środowiskowe.

Inwestycje dotyczące zakupu/budowy maszyn/instalacji do:

• Niskoemisyjnego/precyzyjnego stosowania nawozów/ŚOR.
• Mechanicznej/biologicznej ochrony/pielęgnacji roślin.
• Przechowywania nawozów mineralnych, niskoemisyjnego utrzymania zwierząt.
• Ochrony gleby/bioróżnorodności (uprawa bezorkowa, siew pasowy, siew plonów, zbiór biomasy).
• Adaptujących do zmian klimatu (mikroklimat budynków inwentarskich, wodopoje, siatki przeciwgradowe, systemy zarządzania).

Beneficjent: rolnik lub grupa rolników (co najmniej 3 rolników)

Maksymalne wsparcie: 200 000 tys. zł.

Intensywność pomocy:

• Do 80% kosztów kwalifikowanych operacji, lub ustalonych stawek jednostkowych (grupa rolników).
• Do 65% kosztów kwalifikowanych operacji, lub do 65% ustalonych stawek (rolnik).

Pomoc ma formę:

• Refundacji części kosztów kwalifikowanych operacji (np. maszyn, urządzeń).
• Standardowych kosztów jednostkowych (np. płyty oraz zbiorniki do przechowywania nawozów naturalnych).

Kryteria dostępu:

I – inwestycja musi być uzasadniona wielkością produkcji prowadzonej w gospodarstwie, adekwatna do panujących w nim warunków gospodarowania oraz racjonalna pod względem kosztów.

II – inwestycje w zakresie gospodarowania wodą muszą być zgodne z przepisami ustawy Prawo wodne.

III – inwestycje nie mogą negatywnie oddziaływać na cele ochrony Natura 2000.

IV – wsparcie na operację, wspólne może zostać przyznane wyłącznie na nowe maszyny lub urządzenia.

INWESTYCJE W GOSPODARSTWACH ROLNYCH W ZAKRESIE OZE I POPRAWY EFEKTYWNOŚCI ENERGETYCZNEJ

Inwestycje dotyczące budowy lub zakupu:

OBSZAR A 

• Urządzeń do produkcji energii z biogazu rolniczego (elektryczna lub ciepło lub paliwo gazowe do 50kW.
• Instalacji produkujących energię z promieniowania słonecznego do 50 kW wraz z magazynowaniem energii i systemami zarządzania energią lub z pompą ciepła – o ile będzie stanowiła integralną cześć instalacji produkującej energię z promieniowania słonecznego.
• Koszty montażu i instalacji ww. urządzeń do produkcji energii.

Maksymalne wsparcie: 1 500 000 zł – obszar A, przy czym na inwestycje związane z produkcją energii promieniowania słonecznego maksymalnie 200 000 zł.

OBSZAR B

Inwestycje dotyczące budowy lub zakupu:

• Systemów poprawiające efektywność energetyczną budynków gospodarskich służących produkcji rolnej: budowa, przebudowa lub zakup kotłów na biomasę, systemy odzyskiwania ciepła (np. z mleka z budynków inwentarskich, ściółki, gnojowicy), przeszklenie dachowe, oświetlenie LED, a także termomodernizacja budynków gospodarskich służących do produkcji rolnej.

Maksymalne wsparcie: 200 000 zł.

Maksymalne kwoty pomocy łącznie na oba obszary nie może przekroczyć 1 700 000 zł.

Beneficjent: rolnik

Intensywność pomocy: do 65% kosztów kwalifikowanych operacji.

Warunki dostępu: skorzystanie z usługi doradczej w zakresie OZE oraz poprawy efektywności energetycznej, realizacja inwestycji jest uzasadniona ekonomicznie oraz wytworzona energia (elektryczna, cieplna lub paliwa gazowe) zostanie wykorzystana na potrzeby własne gospodarstwa.

INWESTCJE POPRAWIAJĄCE DOBROSTAN BYDŁA I ŚWIŃ

Inwestycje z zakresu dobrostanu zwierząt, które wykraczają ponad odpowiednie minimalne normy wynikające z powszechnie obowiązującego prawa oraz powszechnie stosowanych praktyk, w zakresie:

• Dostępu do środowiska zewnętrznego poprzez możliwość korzystania z wybiegów, czy pastwiska (dotyczy bydła).
• Większej swobody ruchu (w przypadku świń).
• Odpowiedniego mikroklimatu w budynkach inwentarskich (dotyczy bydła i świń).
• Poprawy zdrowotności i eliminacji stresu termicznego.

Beneficjent: rolnik, prowadzący chów lub hodowlę świń lub bydła.

Maksymalne wsparcie: 150 000 zł

Intensywność pomocy: do 65% kosztów kwalifikowanych operacji.

Pomoc polega na dofinansowaniu m.in. następujących inwestycji:

• Budowa lub przebudowa wybiegów.
• Przygotowanie wyposażenia pastwisk umożliwiających bezuwięziowy wypas.
• Budowa lub przebudowę lub zakup i montaż pojedynczych lub grupowych kojców dla loch w okresie porodu i odchowu prosiąt ssących.
• Zakup i montaż zautomatyzowanych instalacji poprawiających mikroklimat w budynkach inwentarskich.
• Zakup systemów zarządzania stadem, akcelerometrów z oprogramowaniem do zarządzania zdrowiem i dobrostanem krów w stadzie, zakup czujników mierzących co najmniej liczbą komórek somatycznych, białko, tłuszcz w trakcie doju.
• Zakup autonomicznych, samobieżnych urządzeń do czyszczenia podłóg.
• Zakup i montaż automatycznych czochradeł.

Opracowanie:

Aleksander Poznański

Źródło: Opracowanie własne, materiały MRiRW

Źródło
Wielkopolska Izba Rolnicza
http://www.wir.org.pl/