Dawne gatunki i odmiany zbóż ważne dla rolnictwa

– Nasze rolnictwo będzie coraz silniejsze myślą naszych naukowców – podkreślił sekretarz stanu Lech Kołakowski, który otworzył  dziś w siedzibie ministerstwa Wystawę dawnych odmian gatunków i odmian zbóż.

Rola zasobów genetycznych zbóż

Wiceminister Kołakowski zwrócił uwagę, że zasoby genetyczne dawnych odmian są też skutecznym narzędziem konkurencji rynkowej stanowiąc jednocześnie ważne źródło dziedzictwa biologicznego, społecznego i kulturowego.

– Dlatego też ich zachowanie i wykorzystanie w produkcji rolniczej odgrywa istotną rolę w zapewnieniu w dłuższej perspektywie bezpieczeństwa żywnościowego kraju i jest dobrem narodowym chronionym i nadzorowanym przez państwo – dodał sekretarz stanu Lech Kołakowski.

Wiceminister zwrócił uwagę, że dawne odmiany były mniej wymagające i bardziej odporne. Były zatem zdrowsze i wymagające mniejszej troski. Dlatego też niektóre z nich nadal są chętnie uprawiane na przykład w gospodarstwach ekologicznych. 

W ocenie sekretarza stanu Lecha Kołakowskiego odmiany te mogą i powinny służyć rolnikom w realizacji ich produkcyjnych preferencji, a naukowcom i hodowcom roślin do prowadzenia badań. Krzyżowanie ich genotypów pozwoli na wyhodowanie nowych odmian roślin, które będą efektywniej plonować i jednocześnie będą odporne na niekorzystne warunki glebowo-klimatyczne, wspierających bioróżnorodność.

Projekt Agrobank

Projekt Agrobank, w ramach, którego zorganizowana została dzisiejsza wystawa finansowany jest przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju w ramach  programu Gospostrateg.

– Jest to dowodem na to, że Rząd Polski zwraca szczególną uwagę na rolnictwo i rolników przyznając na ważne i innowacyjne projekty środki w całości pochodzące z budżetu krajowego. Takich projektów jest dużo i jestem przekonany, że w przyszłości będzie coraz więcej. Jest to fundamentalna potrzeba dla rozwoju naszego kraju, w którym rolnictwo jest filarem gospodarki narodowej – podkreślił wiceminister Lech Kołakowski.

Wskazał również, że realizacja celów postawionych w projekcie AGROBANK wpisuje się
w podstawowe cele Wspólnej Polityki Rolnej na najbliższe lata: troskę o środowisko, zachowanie krajobrazu i bioróżnorodności biologicznej, ochronę jakości żywności 
i zdrowia. Unijna Strategia na rzecz bioróżnorodności 2030 pod nazwą „Przywracanie przyrody do naszego życia”  jest długoterminowym, ambitnym  planem, mającym na celu ochronę przyrody i odwrócenie procesu degradacji ekosystemów poprzez odbudowę bioróżnorodności i podjęcie konkretnych działań w Europie. Zdrowych ekosystemów i bioróżnorodności potrzebujemy z wielu powodów. Poza wartością, jaką niosą one same w sobie oraz aspektami niematerialnymi, takimi jak wzbogacenie duchowe i walory estetyczne, ekosystemy stanowią również podstawę każdej gospodarki czy społeczeństwa. Tworzą kluczową infrastrukturę, która jest fundamentem naszego istnienia i dobrobytu.

Wystawa dawnych gatunków i odmian zbóż

Organizatorem Wystawy dawnych gatunków i odmian zbóż jest Centrum Doradztwa Rolniczego (CDR) w Brwinowie we współpracy z Instytutem Hodowli i Aklimatyzacji Roślin – Państwowym Instytutem Badawczym (IHAR-PIB) w Radzikowie.

Wystawa jest jednym z elementów realizowanego projektu pt. „Stworzenie bioinformatycznego systemu zarządzania narodowymi zasobami genowymi roślin użytkowych oraz rozwój kapitału społecznego i gospodarczego Polski poprzez ochronę i wykorzystanie tych zasobów w procesie świadczenia usług doradztwa rolniczego”  w skrócie nazywany AGROBANK.

Realizacja projektu

Całkowity budżet realizacji projektu wynosi ponad 9,8 mln zł. Okres jego realizacji to 2018-2022 r. Realizacja projektu AGROBANK ma wpłynąć na zwiększenie możliwości wykorzystania zasobów genetycznych roślin rolniczych poprzez właściwe zarządzanie, powiązane z informacją dotyczącą procedur gromadzenia, przechowywania, waloryzacją wiedzy na ich temat oraz kompleksowego opracowywania danych i udostępniania ich z wykorzystaniem systemu bioinformatycznego, który będzie wspierać Platformę Innowacji w zakresie Zasobów Genetycznych Roślin Użytkowych.  System ten będzie wykorzystywany w procesie świadczenia usług doradztwa rolniczego na rzecz rozwoju rolnictwa zrównoważonego.  

Koordynatorem projektu jest CDR w Brwinowie, zaś kierownictwo naukowo -badawcze należy do  IHAR-PIB w Radzikowie. Konsorcjantami projektu są również Poznańskie Centrum Superkomputerowo-Sieciowe, które odpowiada m.in. za zbudowanie aplikacji informatycznej, umożliwiającej identyfikację, rejestrację i przechowalnictwo nasion i aplikacji „wybór odmiany”, która ułatwi rolnikom wybrać odpowiednie gatunki i odmiany, najbardziej wskazane do uprawy na ich działkach rolnych a także Fundacja Kaleckiego z Warszawy, odpowiadająca za otoczenie prawno-ekonomiczne i społeczne projektu.

Ekspozycja dawnych gatunków i odmian roślin zbożowych ma na celu zapoznanie się z odmianami tradycyjnymi i regionalnymi, które dostępne są w bazie Krajowego Centrum Roślinnych Zasobów Genowych IHAR-PIB w Radzikowie, potocznie zwanym Bankiem Genów. Obecnie w formie nasion przechowuje się tam ponad 78 tys. odmian, linii hodowlanych i populacji miejscowych. Jest to jeden z największych Banków zasobów genowych w Europie.

W ostatnich latach stare gatunki i odmiany zbóż przeżywają swój renesans.  Ze względu na otyłości, choroby cywilizacyjne, a także pandemię koronawirusa, widoczny jest wyraźny powrót do starych odmian zbóż, często już zapomnianych ale znanych od kilku tysięcy lat. Konsumenci poszukują nowej żywności funkcjonalnej, w tym nowych, choć tak naprawdę starych roślin zbożowych.

Znaczenie dawnych gatunków i odmian roślin uprawnych jest również istotne dla utrzymania właściwej bioróżnorodności w produkcji rolniczej. Dotychczasowe dążenie do wzrostu produkcji roślinnej w Polsce i na świecie związane jest z szerokim stosowaniem intensywnych metod agrotechniki, ograniczaniem liczby gatunków i odmian roślin uprawnych na dużych areałach oraz zawężeniem ich puli genowej. Bogactwo gatunkowe roślin uprawnych pozwala tworzyć płodozmiany zabezpieczające rolnika przed utratą plonu w niekorzystnych warunkach klimatycznych, a ludność przez ryzykiem głodu.

Dzięki przywracaniu w produkcji rolnej starych gatunków i odmian  roślin uprawnych, w tym zbóż zwiększa się różnorodność upraw, możliwe jest ograniczenie nawożenia i stosowania środków ochrony roślin. Przywracanie bioróżnorodności w rolnictwie jest  wiec wyrazem dbałości o środowisko naturalne i gwarantem bezpieczeństwa żywnościowego.

Wybór starych odmian zbóż

Odmiany regionalne i tradycyjne  będą dostępne w aplikacji informatycznej „wybór odmiany” obok współczesnych odmian, rekomendowanych z listy zarejestrowanych przez Centralny Ośrodek Badania Odmian Roślin Uprawnych (COBORU) w Słupi Wielkiej. Dawne odmiany są szczególnie preferowane na mniejszych powierzchniowo gospodarstwach rolnych lub gospodarstwach ekologicznych.

Gatunki i odmiany prezentowane podczas Wystawy:

1. Pszenica zwyczajna „Zebra”
2. Pszenica zwyczajna „Opolska”
3. Pszenica zwyczajna „Red Ceres”
4. Pszenica zwyczajna „Czerwona Stieglera”
5. Pszenica zwyczajna „Jutrzenka”
6. Pszenica zwyczajna „Łagwa”
7. Pszenica zwyczajna „Henika”
8. Pszenica zwyczajna „Puławska Twarda”
9. Pszenica płaskurka „Wernal”
10. Pszenica orkisz „Wirtas”
11. Pszenica płaskurka „2-951”
12. Pszenica twarda „Barba de Lobo” 
13. Pszenica twarda  „Hela”
14. Pszenica płaskurka PL 24063
15. Pszenica płaskurka „Bazylei”
16. Pszenica płaskurka „Dickson”
17. Pszenica płaskurka „Kahler Emmer”
18. Pszenica płaskurka „May Emmer”
19. Pszenica płaskurka „Vernol”
20. Pszenica płaskurka „White Spring”
21. Pszenica samopsza PL 22861
22. Pszenica samopsza „Assirijsky Tondar”
23. Pszenica twarda „Arnautka”
24. Pszenica zwyczajna „Alfa”
25. Pszenica zwyczajna „Nagradowicka Niska”
26. Pszenica zwyczajna „Omega”
27. Pszenica zwyczajna „Ordynatka”
28. Pszenica zwyczajna „Ostka Chłopicka”
29. Pszenica zwyczajna „Ostka Glazewska”
30. Pszenica zwyczajna „Ostka Pokucka”
31. Pszenica zwyczajna „Ostka Swieburczyńska”
32. Pszenica zwyczajna „Suska Jera”
33. Jęczmień zwyczajny „Orlik”
34. Jęczmień zwyczajny „Rajski”
35. Jęczmień zwyczajny „Ella”
36. Jęczmień zwyczajny „Korona Laschkego”
37. Jęczmień zwyczajny „Polonia Staropolska”
38. Jęczmień zwyczajny „Przeworski”
39. Jęczmień zwyczajny „Czarny Perciwala”
40. Jęczmień zwyczajny „Dłużewski”
41. Jęczmień zwyczajny „E 0359”
42. Jęczmień zwyczajny „Jarzec”
43. Jęczmień zwyczajny „Kutnowski”
44. Jęczmień zwyczajny „Markowicki”
45. Jęczmień zwyczajny „Mazowiecki”
46. Jęczmień zwyczajny „Orkisz”
47. Jęczmień zwyczajny „Polonez”
48. Jęczmień zwyczajny „Putza”
49. Owies zwyczajny „Przebój II”
50. Owies zwyczajny „Puławski Średniorychły”
51. Owies zwyczajny „Tatrzański”
52. Owies zwyczajny „
54. Jubileuszowy”

Gdzie można obejrzeć Wystawę

Wystawa zostanie przewieziona na Wydział Agrobioinżynierii i Nauki o Zwierzętach Uniwersytetu Przyrodniczo- Humanistycznego w Siedlcach, a stamtąd na Wydział Rolnictwa i Ekologii Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie.

Druga satelicka Wystawa dawnych gatunków i odmian zbóż zostanie udostępniona szkołom rolniczym. 5 września br. będzie towarzyszyć inauguracji nowego roku szkolnego dla szkół nadzorowanych przez MRiRW, w Zespole Szkół Centrum Kształcenia Rolniczego w Golądkowie koło Pułtuska.