Choroba niebieskiego języka (BTV) to groźna wirusowa choroba przeżuwaczy, która może stanowić poważne zagrożenie dla hodowli bydła, owiec i kóz. Zakażenie wywołuje wirus przenoszony przez owady z rodzaju kuczmanów (Culicoides), które ukąszają zwierzęta. Choć choroba nie zagraża ludziom i nie wpływa na produkty zwierzęce, takie jak mięso czy mleko, może powodować poważne problemy zdrowotne w stadzie, zmniejszając wydajność produkcji. Choroba nie przenosi się bezpośrednio między zwierzętami ani na ludzi, ale powoduje uszkodzenia zdrowotne zwierząt, zmniejszając ich wydajność i kondycję. Występuje głównie w obszarach tropikalnych, jednak zmiany klimatyczne zwiększają jej obecność w Europie, w tym w Polsce.
Aktualna sytuacja w Polsce
Pierwsze ognisko choroby niebieskiego języka w Polsce wykryto 22 listopada 2024 roku w powiecie wołowskim (Dolnośląskie). Zidentyfikowano wirus serotypu 3 (BTV-3) wśród bydła mięsnego, które nie wykazywało objawów choroby. Kolejne przypadki pojawiły się na terenie województwa zachodniopomorskiego. W związku z tym, w Wielkopolsce wprowadzono strefy objęte restrykcjami, obejmujące m.in. powiaty: chodzieski, czarnkowsko-trzcianecki, gnieźnieński, gostyński oraz sąsiadujące z województwami objętymi przypadkami BTV. W strefach tych obowiązują zakazy przemieszczania zwierząt bez odpowiednich badań weterynaryjnych. Obszar objęty restrykcjami ustala wojewódzki lekarz weterynarii lub Minister Rolnictwa, wyznaczając promień minimum 150 km od ogniska choroby.
Objawy choroby niebieskiego języka
Objawy choroby mogą być różne w zależności od gatunku zwierzęcia. U bydła choroba często przebiega łagodnie, a symptomy mogą pojawić się nawet po 60-80 dniach od zakażenia. Do najczęstszych objawów należą:
- Wysoka gorączka (powyżej 41°C),
- Owrzodzenia i zapalenia błon śluzowych w jamie ustnej,
- Obrzęk i zmiana koloru języka na niebieski,
- Kulawizny i zapalenia racic,
- Zmiany skórne (opuchlizna głowy, nóg, ogona),
- Ślinotok, osłabienie, brak apetytu,
- U samic możliwe poronienia lub narodziny zdeformowanego potomstwa.
U owiec objawy są bardziej nasilone, a u kóz choroba często przebiega bezobjawowo.
Leczenie choroby niebieskiego języka
Nie istnieje specyficzne leczenie choroby niebieskiego języka. Leczenie objawowe obejmuje:
- Stosowanie leków przeciwgorączkowych i przeciwzapalnych, takich jak meloksykam czy deksametazon,
- Podawanie antybiotyków (np. penicyliny, oksytetracykliny) w celu zapobiegania wtórnym infekcjom bakteryjnym,
- Wspomaganie organizmu elektrolitami oraz zapewnienie odpowiedniej diety.
Zwierzętom należy zapewnić odpowiednie warunki: dostęp do czystej wody, suchej ściółki oraz regularne monitorowanie ich zdrowia.
Zapobieganie chorobie niebieskiego języka
Ochrona stada przed chorobą niebieskiego języka opiera się na:
- Monitoringu zdrowia zwierząt – Regularne badania weterynaryjne i szybka identyfikacja objawów choroby.
- Kontroli owadów – Stosowanie środków odstraszających owady (moskitiery, spraye owadobójcze) oraz dbałość o higienę budynków gospodarskich.
- Szczepieniach – Szczepienia ochronne są skuteczne w krajach, gdzie choroba występuje endemicznie. W Polsce ich stosowanie może być zalecone przez lekarza weterynarii.
- Ograniczeniach transportu zwierząt – Przestrzeganie zakazu przemieszczania zwierząt w strefach objętych restrykcjami.
- Zakupach zwierząt z wiarygodnych źródeł – Hodowcy powinni nabywać zwierzęta wyłącznie z miejsc posiadających odpowiednie świadectwa zdrowia.
Projekt rozporządzenia w sprawie działań prewencyjnych
Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi opracował projekt rozporządzenia dotyczący środków podejmowanych w związku z wystąpieniem zakażenia wirusem choroby niebieskiego języka (BTV). Projekt przewiduje:
- Ograniczenia przemieszczania zwierząt z obszarów objętych zakażeniami. Transport bydła, owiec i kóz będzie możliwy wyłącznie po spełnieniu szczegółowych warunków, takich jak:
- Uzyskanie zgody powiatowego lekarza weterynarii,
- Negatywne wyniki badań laboratoryjnych wykonanych maksymalnie 30 dni przed transportem,
- Brak potwierdzenia zakażenia w gospodarstwie przez co najmniej 30 dni przed planowanym przemieszczeniem.
- Obowiązek zgłaszania objawów klinicznych choroby, takich jak ślinotok, obrzęk błony śluzowej, kulawizny, ronienia czy deformacje płodów.
- Analizy ryzyka i monitoring zdrowotności przeprowadzane przez weterynarzy na obszarach objętych ograniczeniami.
Cel rozporządzenia: Zapewnienie ochrony zdrowia zwierząt oraz ograniczenie ryzyka rozprzestrzeniania się wirusa BTV na inne obszary. Rozporządzenie wprowadza ścisły nadzór nad przemieszczaniem zwierząt oraz szczegółowe procedury kontrolne, aby minimalizować zagrożenie epidemiologiczne. Jednocześnie uwzględniono specyfikę pracy hodowców i rolników. Dokument znajduje się w fazie konsultacji i oczekuje na ewentualne uwagi przed ostatecznym przyjęciem.
Co zrobić w przypadku podejrzenia choroby?
W przypadku wystąpienia objawów choroby należy:
- Niezwłocznie zgłosić podejrzenie do powiatowego lekarza weterynarii,
- Izolować zwierzęta wykazujące objawy,
- Wstrzymać przemieszczanie zwierząt w gospodarstwie,
- Współpracować z lekarzem weterynarii w celu przeprowadzenia badań i wdrożenia działań ograniczających rozprzestrzenianie się choroby.
Choroba niebieskiego języka to poważne wyzwanie dla hodowców, które wymaga ścisłej współpracy z lekarzami weterynarii oraz stosowania się do wytycznych weterynaryjnych i epidemiologicznych. Regularny monitoring stada, odpowiednie środki ochrony oraz przestrzeganie zasad bioasekuracji to kluczowe elementy ochrony gospodarstwa.
Opracowanie:
Joanna Żytlińska
Źródło
Wielkopolska Izba Rolnicza
http://www.wir.org.pl/
