W ostatnim czasie media podają coraz więcej informacji dotyczących pojawienia się wilka w pobliżu domostw, czy też ataku na zwierzęta hodowlane. W związku z tym zaniepokojenie mieszkańców wsi rośnie. Wiadomym jest, że jako drapieżnik wilk może być potencjalnie niebezpieczny dla człowieka oraz zwierząt hodowlanych. Podnoszą się liczne głosy o konieczności regulacji populacji wilka w naszym kraju. Czy tak jest faktycznie i co należy zrobić w przypadku spotkania z wilkiem?
Wilk jest objęty ochroną gatunkową na terenie całego kraju od 1998 roku. Obecnie szacunkowo liczebność tego gatunku może dochodzić do 2,5 tys. osobników, jednakże niektóre środowiska mówią o większej liczbie. Niemożliwe jest dokładne zbadania ile wilków jest w Polsce. Zwykle terytorium zajmowane przez watahę to 100–300 km2, ale wielkość ta zależy od dostępności pokarmu i terenu. Wilk jest w stanie w dobę pokonać dystans kilkudziesięciu kilometrów, dlatego trudne jest jednoznaczne stwierdzenie na podstawie tylko zgłoszeń, czy mamy do czynienia z jedną watahą, czy są to inne osobniki z innej wilczej grupy. Możliwe są również kontakty ludzi z pojedynczymi osobnikami, w takim przypadku niewykluczone jest, iż jest to młody osobnik poszukujący własnego terytorium. Zgodnie z danymi podanymi przez Główny Urząd Statystyczny i Generalną Dyrekcję Ochrony Środowiska w 2017 roku najwięcej osobników wilka stwierdzono w województwie podkarpackim – 785 sztuk, natomiast w Wielkopolsce 108 szt.
Zwierzęta kopytne są w Polsce głównym pożywieniem wilka. Zdaniem niektórych regulują one tym samym liczebność saren czy jeleni, co przyczynia się do zmniejszenia szkód powodowanych przez te zwierzęta. Jednak z obserwacji rolników i myśliwych wynika, iż zwierzyna łowna na terenach w których występują wilki, ucieka na pola i otwarte przestrzenie. Rolnicy wskazują, że obecnie liczebność chociażby saren na polach bardzo wzrosła i powoduje ogromne szkody. Wilk ze względu na zgęszczenie zabudowań oraz zmniejszenie się kompleksów leśnych może zaatakować również zwierzęta hodowlane, a w szczególności owce, krowy i kozy. Człowiek nie stanowi pożywienia dla wilka. Wilk jest zwierzęciem płochliwym i boi się człowieka. W ciągu dnia wilk ma gorszy wzrok i możliwe jest bliższe podejście do wilka, w nocy jednak wzrok się wyostrza i takie podejście do zwierzęcia jest niemożliwe. Zagrożenie ze strony wilka dla człowieka może nastąpić w okoliczności jego osaczenia, pozbawienia naturalnej bazy pokarmowej połączony ze stosunkowo dużym zaludnieniem, wścieklizna oraz wyjątkowe zachowanie pojedynczych osobników. Wszelkie przypadki pojawienia się wilków i innych dużych zwierząt chronionych na terenach zamieszkałych, które mogą stanowić zagrożenie, należy zgłaszać do wójta, burmistrza czy prezydenta miasta, który powinien podąć adekwatne do skali zagrożenia. Wskazują na to zapisy art. 7 ust. 1 pkt 14 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym. Zgodnie z tym przepisem do zadań własnych gminy należy zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty, w tym sprawy związane z utrzymaniem porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli.
W przypadku ataku wilków na zwierzęta hodowlane wypłacane jest przez Skarb Państwa odszkodowanie. Niezwłocznie po stwierdzeniu szkody poszkodowany powinien złożyć wniosek, co do zasady pisemnie do Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska. Jednakże w przypadku wilka zalecane jest zgłoszenie telefoniczne w przypadku szkód wyrządzonych w zwierzętach. Oględzin i szacowania szkód, a także ustalania wysokości odszkodowania i jego wypłaty, dokonuje regionalny dyrektor ochrony środowiska (rdoś), z wyjątkiem zdarzeń na terenie parku narodowego. Regionalny dyrektor ochrony środowiska powinien być niezwłocznie zawiadomiony o powstałej szkodzie, aby mógł wykonać czynności procesowe. Identyfikacja sprawcy zdarzenia jest wykonywana w oparciu o oględziny zabitych zwierząt oraz zebrany materiał dowodowy.
Hodowca inwentarza ma obowiązek wykazania, że szkodę wyrządziły wilki. Powinien też pamiętać o kilku zasadach, m.in. takich jak:
- nie należy uprzątać zagryzionego zwierzęcia przed przybyciem osób dokonujących oględzin;
- należy zabezpieczyć wszelkie ślady zdarzenia;
- należy wykonać, w miarę możliwości, dokumentację fotograficzną zagryzionego zwierzęcia i innych śladów w obrębie miejsca zdarzenia (tropy, ślady przeciągania ofiary, kał), a także samo miejsce zdarzenia i stosowane zabezpieczenia (np. ogrodzenie).
Powstałe szkody należy również zgłosić do lekarza weterynarii, który może stwierdzić przyczyny zgonu poszkodowanego zwierzęcia, sporządzić opis stanu zwłok oraz określić inne cenne informacje ułatwiające rozpatrzenie wniosku o odszkodowanie.
W sprawach spornych dotyczących wysokości odszkodowań za szkody wyrządzone m.in. przez wilki orzekają sądy powszechne. Odszkodowanie nie przysługuje osobom, które nie wyraziły zgody na współpracę z RDOŚ, a także za szkody między innymi wyrządzone w okresie od zachodu do wschodu słońca bez bezpośredniej opieki (bez nadzoru człowieka lub wyszkolonego psa pasterskiego). W przypadku szkód wyrządzonych w odniesieniu do zwierząt, w pasiece albo w budowli stawów rybnych w gospodarstwie rybackim, jeżeli szkoda w tej budowli spowodowała albo może spowodować ubytek ryb, oględzin szkody dokonuje się niezwłocznie po otrzymaniu wniosku, jednak nie później niż w terminie 7 dni od dnia jego otrzymania. W przypadku Wielkopolski wnioski o szacowanie szkód wraz z oświadczeniem należy zgłosić do Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Poznaniu, ul. Jana Henryka Dąbrowskiego 79, 60-529 Poznań, tel.: 61 639 64 00, fax: 61 639 64 47, e-mail: sekretariat.poznan@rdos.gov.pl.
Ustawa o ochronie przyrody wskazuje w ramach łagodzenia konfliktów na współdziałanie z dyrektorem ochrony środowiska, a także na zezwolenia na odstępstwo od zakazów wobec osobników tego gatunku. Współdziałanie może polegać między innymi na pomocy merytorycznej, pomocy finansowej poszkodowanym lub osobom, których mienie jest realnie zagrożone na wystąpienie szkody na budowę urządzeń lub wykonanie zabiegów zapobiegających szkodom na podstawie umowy cywilnoprawnej.
Możliwe jest uzyskanie zezwolenia na odstępstwo od zakazów np. płoszenia i niepokojenia, a nawet umyślnego zabijania na wniosek osoby narażonej na poważne szkody lub niebezpieczeństwo, a także na wniosek gminy, gdy zagrożenie dotyczy większej liczby gospodarstw. Wnioski w przypadku wydania zgodny na:
- umyślne zabijanie składa się do Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska,
- umyślne płoszenie i niepokojenie składa się do Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska,
- wykonywanie jakiejkolwiek zakazanej czynności na terenie parku narodowego składa się do Ministra Środowiska.
Decyzje wydawane przez te organy są uznaniowe. Pamiętajmy, że również w przypadku fotografowania, filmowania i obserwacji mogących powodować niepokojenie zwierząt należy mieć zgodę regionalnego dyrektora ochrony środowiska.
Nie ulega wątpliwości, że działania ochronne w stosunku do wilka są skuteczne, gdyż ich populacja stale rośnie. Niestety nie unikniemy w związku z tym konfliktów. Konieczne jest przeprowadzenie szerokich działań edukacyjnych, zarówno dla mieszkańców wsi i miast. Należy wskazywać, jak się zachować w przypadku spotkania wilka w lesie, a także jak uchronić zwierzęta gospodarskie. Należy również przeprowadzić badania w całym kraju dotyczące wielkości populacji wilka. Niepokój bardzo często wynika z niewiedzy, a ta może doprowadzić do wielu niepożądanych sytuacji. Włączenie w te działania wszystkich środowisk od urzędników, leśników, ekologów, myśliwych po rolników może przyczynić się do większej dokładności badań, a w konsekwencji do możliwości przedsięwzięcia skutecznych działań zarówno chroniących wilka, jak i chroniących przed wilkiem.
Do pobrania:
Wniosek o odszkodowanie za szkody wyrządzone przez zwierzęta objete ochroną gatunkową
Oświadczenia poszkodowanego rolnika
Biuro WIR
Na podstawie materiałów z Warsztatów dotyczących potencjalnych sytuacji konfliktowych z wilkiem oraz zabezpieczania mienia przed tym gatunkiem, Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska, Departament Zarządzania Zasobami Przyrody Warszawa, dnia 31 października 2018 r., a także materiałów Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska we Wrocławiu oraz w Poznaniu.
Źródło Wielkopolska Izba Rolnicza http://www.wir.org.pl/
