11 marca obchodzimy Dzień Sołtysa. Pochodzenie tego święta nie jest do końca znane, jednak w ostatnich latach staje się ono coraz bardziej popularne. Jego celem jest zwrócenie uwagi na role sołtysów na polskiej wsi oraz podziękowanie im za codzienny trud, jaki wkładają w pracę na rzecz lokalnych społeczności.
Sołtys pełni funkcję gospodarza sołectwa i, najogólniej rzecz ujmując, reprezentuje interesy mieszkańców sołectwa w gminie oraz powiecie. Obecnie w Polsce urzęduje ponad 4 tysiące sołtysów. Cieszą się oni dużym zaufaniem społecznym i autorytetem w lokalnych społecznościach. Postrzegani są jako osoby aktywne i mające doskonałe rozeznanie w potrzebach mieszkańców sołectwa. Często są inicjatorami działań podejmowanych na terenach wiejskich – zarówno tych związanych z inwestycjami przeprowadzanymi w sołectwie, jak i z działaniami kulturalnymi i integrującymi jego mieszkańców. Na przestrzeni wieków rola sołtysa zmieniała się w ślad za zmieniającą się rzeczywistością. Od 1990 roku sołtys jest organem wykonawczym sołectwa, czyli jednostki pomocniczej gminy. Wybierany jest przez zebranie wiejskie, a swoje działania realizuje przy wsparciu rady sołeckiej. Krajowe Stowarzyszenie Sołtysów podaje, że funkcja sołtysa w Polsce pojawiła się już w XIII wieku. „Sołtysi są jedyną z najstarszych, jeśli w ogóle nie najstarszą instytucją państwa polskiego od XIII po XXI w. Przetrwali Piastów, Jagiellonów, państwo krzyżackie, Andegawenów, Wazów, królów elekcyjnych, państwo rozbiorowe i PRL”, czytamy na stronie Krajowego Stowarzyszenia Sołtysów (www.kss.org.pl).
Ta ciągłość sprawia, że funkcja sołtysa jest mocno zakorzeniona w świadomości mieszkańców polskich wsi. Ich rola zmieniała się na przestrzeni wieków. Dzisiaj działalność sołtysa wykracza już poza same funkcje administracyjne. Sołtys reprezentuje mieszkańców sołectwa na szczeblu gminy, zabiega, by postulaty mieszkańców realizowane były przez władze samorządowe. Dobry sołtys musi być także sprawnym organizatorem i inicjatorem działań, które przyczyniają się do rozwoju i modernizacji sołectwa. Rolą sołtysa jest również motywować mieszkańców do włączenia się w sprawy wsi – zarówno te dotyczące inwestycji w sołectwie, jak i działań integracyjnych oraz przedsięwzięć kulturalnych.
Wydawać by się mogło, że być sołtysem nie jest trudno, jednak w rzeczywistości to ciężka praca i wielka odpowiedzialność. Pracy sołtysa nie da się sformalizować ani ująć w żadne ramy. Sołtys to wyjątkowy urzędnik. Nie ma biurka ani wyznaczonych stałych godzin pracy. Działania, które podejmuje, zależą od wielu czynników i są odpowiedzią na potrzeby mieszkańców. Nie da się też wskazać ram czasowych – sołtys „działa” całą dobę, nieprzerwanie służy mieszkańcom. Taki stan rzeczy jest nie tylko akceptowalny, ale wręcz pożądany. Nie ulega wątpliwości, że doprecyzowanie ram działania sołtysa mogłoby ograniczyć jego skuteczność i kreatywność, a w konsekwencji zatrzymać rozwój sołectwa. Dlatego też dobrych liderów wsi powinniśmy doceniać i wyróżniać, a ich działania stawiać jako wzór i inspiracje dla innych.
Dzięki pracy sołtysów i ich zaangażowaniu wielkopolska wieś zmienia się na lepsze. Powstają nowe, atrakcyjne obiekty, poprawia się infrastruktura drogowa, odnawiane są świetlice wiejskie i boiska sportowe. Z inicjatywy sołtysów realizowane są także projekty aktywizujące i integrujące społeczność lokalną. Działalność sołtysów nie ogranicza się tylko do wypełniania obowiązków administracyjnych, biorą oni również aktywny i świadomy udział w budowaniu społeczeństwa obywatelskiego.
Przypadający 11 marca Dzień Sołtysa to doskonała okazja do złożenia podziękowań wszystkim sołtysom za zaangażowanie oraz ich codzienną pracę. Od pięciu lat Wielkopolska Izba Rolnicza wspólnie z Samorządem Województwa Wielkopolskiego i Stowarzyszeniem Sołtysów Województwa Wielkopolskiego organizuje Pielgrzymkę Sołtysów do Sanktuarium św. Józefa w Kaliszu. W wydarzeniu udział biorą sołtysi z całej Wielkopolski. W tym roku ze względu na ograniczenia związane z pandemią, uroczystości zamiast w połowie marca odbędą się 24 kwietnia. Rok 2021 został ogłoszony rokiem Świętego Józefa, co nada Pielgrzymce Sołtysów jeszcze bardziej uroczysty charakter.
Opracowanie: Katarzyna Strzyż
