W odpowiedzi na nasze zapytanie na wniosek Warmińsko-Mazurskiej Izby Rolniczej, Ministerstw Sprawiedliwości poinformowało, że świadczenia przyznawane na podstawie ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz. U. z 2020 r., poz. 374 ze zm.) są co do zasady zwolnione spod egzekucji.
W większości przepisów, które przewidują wsparcie z Tarczy Antykryzysowej przykładowo wskazać można na art. 15zzc ust. 1 ustawy, dotyczący dofinansowania części kosztów prowadzenia działalności gospodarczej przedsiębiorcy będącemu osobą fizyczną niezatrudniającemu pracowników, czy art. 15zzd ust. I ustawy, dotyczący środków z pożyczki na pokrycie bieżących kosztów prowadzenia działalności gospodarczej mikroprzedsiębiorcy udzielonej z Funduszu Pracy - zasadą jest, że świadczenia takie nie podlegają egzekucji sądowej ani administracyjnej, a środki te, w razie ich przekazania na rachunek płatniczy, są wolne od zajęcia na podstawie sądowego lub administracyjnego tytułu wykonawczego.
W sytuacji gdy przepisy ustawy nie statuują wprost zwolnienia od egzekucji i zajęcia, jak to ma miejsce w przypadku art. 15gg ust. 1 ustawy, który dotyczy świadczeń na rzecz ochrony miejsc pracy wypłacanych ze środków Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, środki przekazane na wypłatę tych świadczeń mogą podlegać egzekucji prowadzonej jedynie na rzecz osób, dla których zostały przekazane.
Zatem egzekucje tych środków na rzecz innych wierzycieli są niedopuszczalne, a zwolnienie spod zajęcia w tym wypadku wynika z przepisów ogólnych, regulujących zasady egzekucji z sum przyznanych przez Skarb Państwa. Stosownie do treści art. 831 § 1 pkt 2 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (tj. Dz. U. z 2020 r. poz. 1575), dalej k.p.c., sumy przyznawane przez Skarb Państwa na cele specjalne - a za takie należy bez wątpienia uznać świadczenia pomocowe wpłacane przez państwo w ramach Tarczy Antykryzysowej - nie podlegają egzekucji.
Środki finansowe przyznawane w ramach Tarczy Antykryzysowej nie tracą ochrony przed egzekucją i zajęciem po ich wpływie na rachunek bankowy uprawnionego podmiotu.
W praktyce mogą zdarzyć się sytuacje, w których - mimo to - dojdzie do zajęcia tych środków wbrew zapisom ustawy.
Dokonując zajęcia rachunku bankowego dłużnika komornik sądowy nie ma i nie może mieć wiedzy na temat pochodzenia środków znajdujących się na danym rachunku bankowym.
Zgodnie bowiem z treścią art. 889 § 1 k.p.c. w celu dokonania egzekucji z wierzytelności z rachunku bankowego komornik ogólnej właściwości dłużnika:
1) przesyła do banku, w którym dłużnik posiada rachunek, zawiadomienie o zajęciu wierzytelności pieniężnej dłużnika pochodzącej z rachunku bankowego do wysokości należności będącej przedmiotem egzekucji wraz z kosztami egzekucyjnymi i wzywa bank, aby nie dokonywał wypłat z rachunku bez zgody komornika do wysokości zajętej wierzytelności albo zawiadomił komornika w terminie siedmiu dni o przeszkodzie do przekazania zajętej kwoty; zawiadomienie jest skuteczne także w przypadku niewskazania rachunku bankowego;
2) zawiadamia dłużnika o zajęciu jego wierzytelności z rachunku bankowego, doręczając mu odpis zawiadomienia skierowanego do banku, o zakazie wypłat z rachunku bankowego. Tym samym to bank prowadzący rachunek bankowy dłużnika, dokonując realizacji zajęcia, winien wyłączyć środki dłużnika nie podlegające zajęciu i poinformować komornika o przeszkodzie do przekazania określonych środków znajdujących się na rachunku.
Powołane przepisy nie przewidują więc - przed dokonaniem zajęcia - możliwości weryfikacji przez komornika źródeł pochodzenia środków znajdujących się na rachunku bankowym. To bank, realizując zajęcie dokonane przez komornika, posiadając informację o pochodzeniu środków oraz że środki te nie podlegają zajęciu, winien zawiadomić komornika w terminie siedmiu dni o przeszkodzie do przekazania zajętej kwoty (art. 889 § 1 pkt. 1 k.p.c.).
Jeżeli jednak bank przekazał komornikowi środki finansowe pochodzące ze świadczeń należnych dłużnikowi w oparciu o Tarczę Antykryzysową, to dłużnik powinien niezwłocznie podjąć działania zmierzające do obrony swoich praw. W pierwszej kolejności winien poinformować o tym komornika, wskazując źródło pochodzenia środków, które w świetle przepisów ustawy nie podlegały zajęciu.
W sytuacjach wątpliwych o dopuszczalności zajęcia określonych środków decydować będzie sąd sprawujący nadzór judykacyjny nad czynnościami komornika. Weryfikacji prawidłowości działań w takich sytuacjach dłużnik może domagać się poprzez złożenie skargi na czynności komornika w trybie art. 767 k.p.c. lub też w trybie art. 759 § 2 k.p.c., który umożliwia sądowi, nawet z urzędu, wydanie komornikowi wiążących zarządzeń nadzorczych zmierzających do należytego wykonania egzekucji oraz usunięcia spostrzeżonych uchybień.
- Katarzyna Kuznowicz
