Wokół nas ciągle jeszcze znajduje się wiele wyrobów zawierających rakotwórczy azbest, który posiadając unikalne właściwości fizyczne i chemiczne, takie jak wytrzymałość na rozciąganie, elastyczność, odporność na działanie kwasów, zasad i innych chemikaliów, ogniotrwałość, a także ze względu na trwałość szacowaną na 30 do 60 lat znalazł w XX wieku szerokie zastosowanie w budownictwie. Wyroby z azbestu stosowano powszechnie gdyż miały dużo zalet – były tanie, trwałe, odporne na ogień i korozję.
Odpady azbestowo- cementowe stanowiące niegdyś cenny surowiec stanowią obecnie istotne źródło emisji pyłu. Odpady te zastosowane w budownictwie oraz do utwardzania podwórek, podjazdów, dróg uległy zużyciu i degradacji pod wpływem warunków atmosferycznych, co jest przyczyną uwalniania się włókien azbestu do powietrza atmosferycznego. Wdychając powietrze z włóknami azbestu zwiększamy ryzyko chorób azbestozależnych.
Czy w naszym najbliższym otoczeniu azbest również został wykorzystany jako materiał budowlany?
Informacja o występowaniu w budynku lub obiekcie azbestu powinna być umieszczona w dokumentacji technicznej, a najczęstsze miejsca występowania wyrobów zawierających azbest budownictwie to:
- na pokryciach dachów, jako płyty prasowane płaskie (typu Karo), faliste (typu NF) i gąsiory (typu GZN i GZD),
- na strychach i ocieplonych stropodachach, jako obudowy stalowej konstrukcji nośnej, wykładziny stropów w budownictwie lekkim, a także jako wykładziny stropów wykonane przy użyciu natrysku lub tynku azbestowego,
- w pomieszczeniach użytkowych budynków jako obudowy konstrukcji nośnej, ściany działowe, ściany osłonowe czy elewacje, a także jako wykładziny ścian wykonane przy użyciu natrysku lub tynku azbestowego,
- w piwnicach, w postaci izolacji urządzeń ciepłowniczych, rur, bojlerów, zaworów oraz w postaci sufitów podwieszonych.
Wyroby zawierające azbest nie stanowią zagrożenia dopóki nie podlegają działaniom mechanicznym - łamaniu, ścieraniu itp. lub gdy ich stan techniczny ocenia się na dobry, a przy użytkowaniu spełniane są wymagania techniczne opisane w przepisach prawnych. Ustawa o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest z 1997r. dopuszcza wykorzystywanie azbestu lub wyrobów zawierających azbest w użytkowanych instalacjach (rozumie się przez to również budynki) lub urządzeniach nie dłużej niż do dnia 31 grudnia 2032 r., a przepisy wykonawcze do tej ustawy określają sposoby i warunki bezpiecznego użytkowania oraz usuwania tych wyrobów. Ustawa Prawo ochrony środowiska nakłada na Marszałka województwa obowiązek prowadzenia rejestru wyrobów zawierających azbest, co oznacza, że w każdej gminie powinna zostać wykonana oraz aktualizowana inwentaryzacja tych wyrobów.
Według ww. przepisów osoba fizyczna, wykorzystująca (posiadająca) wyroby zawierające azbest na terenie swoich nieruchomości, jest zobowiązana do wykonania inwentaryzacji wyrobów zawierających azbest w miejscach ich wykorzystywania, poprzez sporządzenie spisu z natury rodzaju, ilości i miejsca ich wykorzystywania. Dokonuje się tego na specjalnym formularzu (dostępnym w Urzędzie Gminy , Miasta i Gminy, Miasta), który pozwala obliczyć punkty i zakwalifikować produkt do jednego z trzech stopni pilności usunięcia go z nieruchomości. Stopień pierwszy zobowiązuje do niezwłocznego usunięcia lub naprawy wyrobu zawierającego azbest. Stopień drugi nakłada obowiązek powtórzenia oceny po okresie jednego roku, zaś trzeci po okresie pięciu lat.
Wynik inwentaryzacji należy ująć w "Informacji o wyrobach zawierających azbest" sporządzonej w dwóch egzemplarzach na ww. formularzu. Osoby fizyczne nie będące przedsiębiorcami przedkładają tę informację odpowiednio wójtowi, burmistrzowi lub prezydentowi miasta, a drugi egzemplarz przechowują przez okres jednego roku. Przekazanie tej informacji stanowi obowiązek właścicieli miejsc, w których jest wykorzystywany azbest lub wyroby zawierające azbest, a jego nie spełnienie podlega karze grzywny zgodnie art.346.1. ustawy Prawo ochrony środowiska. Niedopełnienie tego obowiązku jest zagrożone karą grzywny od 10 zł do 20 tys. zł liczonej w stawkach dziennych.
„Informacja o wyrobach zawierających azbest” podlega corocznej aktualizacji w terminie do dnia 31 stycznia każdego roku. W niektórych gminach inwentaryzacja taka jest powierzana wyspecjalizowanym firmom usuwającym azbest, których pracownicy wypełniają w/w formularz razem z właścicielem (użytkownikiem wieczystym lub zarządca) nieruchomości. W przypadku stwierdzenia występowania azbestu w użytkowanych miejscach lub wyrobach należy je oznakować oraz umieścić w widocznym miejscu instrukcję bezpiecznego postępowania w danym miejscu lub z danym wyrobem.
W zależności od oceny stanu technicznego np. pokrycia dachu, może zaistnieć pilna konieczność usunięcia lub zabezpieczenia pokrycia dachowego albo wymóg ponownej oceny stanu technicznego dachu w określonej przyszłości (do 1 roku, do 5 lat). Pilny obowiązek wymiany dachu nastąpi w przypadku uzyskania w ocenie stanu wyrobu zawierającego azbest powyżej 120 punktów. Zgodnie z przepisami obowiązek usunięcia azbestu spoczywa na właścicielach budynków.
Jeśli wystąpi konieczność prac polegających na zabezpieczaniu lub usuwaniu wyrobów zawierających azbest, właściciel, użytkownik wieczysty lub zarządca nieruchomości, przed przystąpieniem do usuwania wyrobów zawierających azbest powinien zgłosić planowane prace do właściwego organu administracji architektoniczno-budowlanej, czyli starosty bądź wojewody (inspektora nadzoru budowlanego).
Prace zdjęcia azbestu, transportu i jego unieszkodliwienia mogą zostać wykonane wyłącznie przez firmę posiadającą odpowiednie zezwolenia na wykonywanie tego typu zadań, co powinno być stosownie udokumentowane. Wykonawca taki, posiadając niezbędne wyposażenie techniczne i socjalne zapewni zabezpieczenie pracowników oraz środowiska przed narażeniem na działanie azbestu.
Listę podmiotów uprawnionych do usuwania azbestu prowadzi starostwo (często informacje te można uzyskać również w urzędzie gminy). W praktyce właściciele domów pokrytych eternitem często nie mają wystarczających środków, aby wymienić pokrycie dachowe. Koszty zdjęcia i usunięcia eternitu uzależnione są od stopnia skomplikowania konstrukcji dachu, lokalnych kosztów robocizny i odległości do najbliższego składowiska odpadów zawierających azbest. Cena zdjęcia i utylizacji pokrycia zawierającego azbest waha się w granicach pomiędzy 15 do 35 zł/m2.
Gminy, zawierając umowy z Wojewódzkimi Funduszami Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej o dotacje do usuwania wyrobów zawierających azbest pozyskują środki na dofinansowanie tych zadań. W zależności od gminy dofinansowanie to może sięgać 100% demontażu, zbierania, transportu i unieszkodliwiania wyrobów zawierających azbest.
Mieszkańcy mogą uzyskać informacje o tym czy gmina prowadzi program utylizacji azbestu oraz dotyczące ww. dofinansowania w wydziale ochrony środowiska swojego Urzędu Gminy (Miasta i Gminy, Miasta). Niestety nie każda gmina ma przeznaczone środki na pomoc finansową przy realizacji takiej inwestycji, dlatego zanim przystąpimy do usuwania eternitu warto sprawdzić w urzędzie gminy, czy można liczyć na jej wsparcie w tym zakresie.
Należy pamiętać, że dofinansowaniu podlegają wyłącznie koszty zdjęcia i usunięcia eternitu i nadal pozostaje problem nowego pokrycia dachu. Oprócz przewidywanych kosztów nowego pokrycia dachowego należy wziąć pod uwagę stan więźby. W pełni ocenia się go dopiero po zdjęciu eternitu, zaś wstępnie mogą w tym pomóc oględziny od strony strychu. Może zrobić to przedstawiciel firmy usuwającej azbest i stwierdzić na tej podstawie, czy przekroje i rozstaw krokwi pozwalają na ułożenie pokrycia cięższego niż eternit, a także ewentualnie ocieplenia. Jego opinia jest wystarczająca w przypadku pokrycia o ciężarze nie większym niż eternit, jeśli jednak ma być ono cięższe, niezbędna jest opinia konstruktora, który szczegółowo opisuje konieczne rozwiązania. Im bardziej skomplikowany kształt dachu, tym zazwyczaj wyższa cena pokrycia.
Beata Filipiak
Źródło
Centrum Doradztwa Rolniczego
http://cdr.gov.pl/
