Autorem artykułu jest Leszek Gacek
Znaczenie długości dnia świetlnego na wyniki produkcji i hodowli królików Badanie nad opracowaniem optymalnego programu świetlnego dla królików stada podstawowego
Leszek Antoni Gacek
Wprowadzenie do praktyki hodowlanej programu świetlnego gwarantującego powstanie sztucznej wiosny w drugiej połowie roku nie zwiększa w istotny sposób ilości uzyskanego potomstwa, lecz wyraźnie zmniejsza pro¬cent brakowania stada podstawowego.
W hodowli królików stosuje się stałą długość dnia świetlnego. W zależności od konstrukcji obiektów hodowlanych jest to doświetlanie przez cały dzień lub tylko w czasie zmroku. O wpływie długości dnia na zdolności roz¬rodcze donosi Zając (1997) stwierdzając, że wydłużanie długości dnia z 10 do 14 godzin pozwala na uzyskanie u młodych królików wyższej masy ciała. Długość dnia świetlnego ma też wpływ na procent zapłodnień. Sezonowość w rozrodzie królików, związaną ze światłem, stwierdzają: Bielański i in. (1996), Kopański (1984) i Niedźwiadek (1984). Według tych autorów zwiększoną zdolność rozrodczą obserwuje się u królików w okresie wiosennym kiedy to następuje wzrost długości dnia.
Podstawą rozpoczęcia badań było założenie, że na rozród królików ma wpływ stopniowe jego wydłużanie, a nie długość dnia świetlnego.
Materiał i metody
Doświadczenie było prowadzone na fermie towarowej królików w Zootechnicznym Zakładzie Doświadczalnym w Chorzelowie. Ferma zbudo¬wana jest w formie monobloku o konstrukcji w systemie Fermstal. W tego rodzaju konstrukcji pawilony hodowlane są oświetlane wyłącznie światłem
sztucznym. Światło włączane jest automatycznie za pomocą zegara sterujące¬go o godzinie 6°° i wyłączane o godzinie 21°°co powoduje, że długość dnia świetlnego jest stała i wynosi 15 godzin. Źródłem światła w każdym pawilonie jest 40 lamp jarzeniowych o łącznej mocy 1600W co daje 2,2 W/m2. Natęże¬nie światła na poziomie podłogi klatek, mierzone za pomocą Luxo-metru (Lx-101) wynosiło 70 luksów. Barwa stosowanych świetlówek wahała się od białej do jasnożółtej. W żywieniu zwierząt biorących udział w doświadczeniu (grupa kontrolna i doświadczalne) wykorzystano jednolitą, pełnoporcjową paszę granulowaną (zawierającą 16 % białka, 15 % włókna oraz 2.400 kcal/kg) produ¬kowaną przez miejscową mieszalnię pasz. Doświadczenie prowadzono w dwóch sąsiednich pawilonach. Jeden z nich miał dodatkowo zamontowany zegar sterujący umożliwiający zmianę długości dnia świetlnego, drugi jako pawilon kontrolny miał oświetlenie stałe.
W pierwszym etapie doświadczenia wzięło udział w sumie 200 samic rasy białej nowozelandzkiej; 100 samic w pawilonie z regulowaną długością dnia świetlnego (grupa I) i 100 samic w pawilonie o stałej długości dnia świetlnego - (grupa II - kontrolna).
Celem tego etapu było badanie zdolności rozpłodowej przy wprowadzeniu 2 szczytów maksymalnej długości dnia (2smdd) w roku czyli wprowadzenie sztucznej wiosny. W pawilonie z grupą doświadczalną co 5 dni dokonywano zmiany czasu włączania i wyłączania światła przez co zmieniano długość dnia świetlnego. Maksymalna długość dnia świetlnego, wynosząca 16 h na dobę, przypadała na koniec marca i koniec września. Najkrótszy dzień wynosił 8 h. Przebieg zmienności zbliżony był do sinusoidy i przedstawia go wykres l. W grupie II (kontrolnej) stosowano stałą długość dnia świetlnego wynoszącą 15 godzin. Cały rok podzielony został na odcinki 5 dniowe (zarówno w grupie I jak i w grupie II) w których notowano liczbę dokonanych prób krycia i liczbę pokryć faktycznych. Następnie dla tego samego odcinka czasu sprawdzano ile z dokonanych w nim pokryć było skutecznych, notowano liczbę wykotów z podaniem liczebności i masy miotu oraz liczbę i masę królików odsądzonych.
W następnym etapie badano zdolności rozpłodowe samic przy trzech szczytach maksymalnej długości dnia (3smdd). W doświadczeniu wzięło u-dział w każdej grupie po 100 samic rasy białej nowozelandzkiej. Program świetlny w grupie I zakładał przyrost długości dnia do 16 h przypadającej na początku marca, następnie spadek do 8 h na początku kwietnia. Wzrost do poprzedniej wartości 16 h następował przez trzy miesiące i osiągnął szczyt pod koniec czerwca. Po skróceniu dnia do 8 h kolejny szczyt miał miejsce pod koniec października. Dokładny przebieg zmienności przedstawia wykres 2. Dane z pięciodniowych odcinków czasu notowano tak samo jak w etapie po¬przednim.
Etap trzeci zakładał badanie zdolności rozpłodowej samic przy czte¬rech szczytach maksymalnej długości dnia (4smdd) w roku. Liczba zwierząt,
jak i sposób zmiany długości dnia, rodzaj zbieranych danych, był taki sam jak w etapach poprzednich. Program świetlny zakładał uzyskanie szczytów maksymalnej długości dnia (16 h) w drugich połowach lutego, maja, sierpnia i listopada. Dokładny przebieg przedstawia wykres 3.
Kolejnym, ostatnim etapem było przeprowadzenie doświadczenia sprawdzającego wyniki etapu pierwszego (2smdd), który okazał się najbar¬dziej obiecującym pod względem uzyskanych wyników. W doświadczeniu wzięło udział 416 samic w grupie doświadczalnej i 419 sa¬mic w grupie kontrolnej. Zmiany długości dnia oraz rejestrację otrzymanych wyników przeprowadzono tak samo jak poprzednich etapach.
Wyniki
W pierwszym etapie w grupie I procent zapłodnień wyniósł 65,5% a w grupie II 72,5%. W grupie I uzyskano średnio w miocie 5,8 królików o śred¬niej masie 65,5 g. Średnio od samicy za okres jednego roku odsądzono 19,0 sztuk o średniej masie ciała 830 g. W grupie II uzyskano średnio w miocie 5,3 królików o średniej masie ciała 66,7 g. Średnio od samicy w ciągu roku odsą¬dzono 16,2 sztuki o średniej masie 798 g. Procent brakowania stada w grupie I wyniósł 72% a w grupie H - 84%. Powstałe różnice w liczbie wykotów jak i odsądzonych pomiędzy królikami z grupy I i II były nie istotne. W grupie I, z kryć prowadzonych w czasie wzrastania długości dnia, uzyskano 351 miotów, a z kryć mających miejsce w trakcie skracania długości dnia, uzyskano 185 miotów. Powstała różnica okazała się różnicą wysoko istotną (tabela 1). Licz¬bę odsądzonych i ich rozkład w czasie przedstawia wykres l.
W drugim etapie (3smdd) w grupie I odsądzono w sumie w ciągu roku 1920 sztuk co daje średnią od jednej samicy 19,2 królików. Procent zapłod¬nień w tej grupie wyniósł 50,8%. Średnia masa ciała królika przy urodzeniu wynosiła 59,5 g, średnio w miocie uzyskano 6,4 sztuki. Średnia masa królika przy odsądzeniu wynosiła 876 g. W grupie II procent zapłodnień wyniósł 51,7%. Uzyskano średnio 6,9 królików w miocie o masie 62,6 g. Odsądzono średnio w roku od jednej samicy 18,0 sztuk przy średniej masie ciała 783 g. Procent brakowania stada w grupie I wynosił 72% a w grupie II 81%. Powsta¬łe różnice w liczbie królików odsądzonych jak i w ilości uzyskanych miotów pomiędzy grupą I a II były statystycznie nie istotne. W grupie I z kryć prowa¬dzonych w okresie wydłużania dnia świetlnego uzyskano 400 miotów a z kryć prowadzonych w trakcie skracania dnia 127 miotów. Uwzględniając czas trwania tych okresów powstałe różnice okazały się statystycznie istotne (tab. 1) Liczba królików odsądzonych i jej rozkład w czasie przedstawione są na wy¬kresie 2.
W trzecim etapie (4smdd) w grupie I procent zapłodnień wyniósł 54,5% a w grupie II 59,9%. W grupie I urodziło się średnio w miocie 6,6 kro-
lików o masie 60,4 g. Odsądzono od jednej samicy średnio w roku 25 króli¬ków o masie 735 g. Procent brakowania stada wynosił 83%. W grupie II średnia masa noworodka wynosiła 62,3 g, liczebność miotu 7,1 szt. Średnio od samicy w ciągu roku odsądzono 23 sztuki o masie 792g. Procent brako¬wania stada wyniósł 74%. Powstałe różnice w liczbie odsądzonych jak i wielkości uzyskanych miotów pomiędzy grupą I a II były statystycznie nieistotne. W grupie II, z kryć prowadzonych w okresach wydłużania dnia świetlnego, uzyskano 302 mioty, a z kryć prowadzonych w trakcie skracania dnia 216 miotów. Uwzględniając czas trwania tych okresów, różnice pomiędzy średnimi ilościami wykotów w pięciodniowych okresach czasu okazały się statystycznie wysoko istotne. Więcej miotów uzyskano w okresach w których następowało skracanie długości dnia (tabela 1). Liczbę odsądzonych i jej rozkład w czasie przedstawia wykres 3.
Kolejnym etapem było przeprowadzenie doświadczenia sprawdzające¬go wyniki etapu pierwszego (2smdd). W ciągu całego okresu trwania do¬świadczenia kryciem objęto - w grupie I 416 samic i w grupie II 419 samic, przy zapłodnieniu odpowiednio 60,2 % i 60,3 %. W grupie I urodziło się 19.178 królików o średniej masie ciała 65,8 g.; średnio w miocie było 5,7 sztuki. Odsądzono 11.648 królików co daje średnio od samicy w ciągu roku 28 sztuk. Masa ciała przy odsądzeniu wynosiła średnio 822 g. W grupie II w miocie uzyskano średnio 5,3 królików o średniej masie ciała 66,7 g. Średnio od samicy w ciągu roku odsądzono 30 sztuk o średniej masie 809 g. Procent brakowania stada podstawowego wyniósł w grupie I - 77% a w grupie II -93%. Powstałe różnice w liczbie królików odsądzonych jak i uzyskanych miotów były nie istotne. W grupie I, z kryć prowadzonych w okresach wydłu¬żania dnia świetlnego, uzyskano 1761 wykotów, a z kryć prowadzonych w trakcie skracania długości dnia świetlnego 1591 wykotów. Różnice pomiędzy średnimi liczbami wykotów są różnicami nie istotnymi (tabela 1). Liczbę odsądzonych i jej rozkład w czasie przedstawiono na wykresie 4.
Omówienie wyników
We wszystkich etapach doświadczenia uzyskano wyniki produkcyjne zbliżone do siebie i nie odbiegające zasadniczo od podawanych przez Bielań-skiego i in. (1996) czy Kopańskiego (1984). Potwierdzeniu uległy doniesienia o wpływie światła na fizjologię rozrodu królików. Analizując wskaźniki pro¬dukcyjne z okresów wzrastającej długości dnia świetlnego przy dwóch szczytach maksymalnej długości dnia w roku czyli przy wzroście przez trzy miesią¬ce, uzyskano dla tych okresów wzrost wskaźników produkcyjnych. Przy trzech szczytach maksymalnej długości dnia w roku, przy wzroście trwającym również trzy miesiące, ale przy szybszym tempie spadku długości dnia, nie wykazano zasadniczych różnic pomiędzy tymi okresami. Przy czterech szczytach maksymalnej długości dnia w roku wzrost długości dnia trwał tylko dwa miesiące a spadek jeden miesiąc i wyraźnie lepsze rezultaty uzyskano w okre¬sach spadku długości dnia.
Podsumowując uzyskane wyniki można stwierdzić, że wprowadzenie zmiennej długości dnia w roku w formie programu zawierającego dwa szczyty maksymalnej długości dnia nie zwiększa w wyraźny sposób liczby królików odsądzonych lecz zmniejsza procent brakowania stada podstawowego. Wykazano również, że wzrost długości dnia przy 2 smdd powoduje powstanie re¬akcji podobnej jak w warunkach naturalnych w miesiącach wiosennych czyli zwiększenie zdolności rozrodczych. Wprowadzenie 3smdd jest już obojętne dla organizmów samic, natomiast 4smdd powoduje znaczne rozregulowanie zegara biologicznego. Wydaje się celowe wprowadzenie do praktyki hodowlanej 2 smdd i nasilenia kryć w okresach wzrostu długości dnia, natomiast w trakcie jego skracania pozostawienie samicom czasu na odpoczynek.
Tabele i wykresy u autora: lgacek@poczta.onet.pl
Piśmiennictwo
1. Bielański P., Niedźwiadek S., Zając J. (1996). Nowoczesny chów królików.
Fundacja „Rozwój SGGW", Warszawa
2. Kopański R. (1984). Racjonalny chów królików. Warszawa PWRiL
3.Niedźwiadek S. (1984). Zasady Hodowli Królików. PWRiL, Warszawa
4.Zając J. (1997). Pomieszczenia, sprzęt i warunki utrzymania królików. Za¬
sady chowu i hodowli królików w fermach drobnotowarowych. Materiały na
Seminarium dla producentów żywca króliczego w ZZD IZ Chorzelów, 29-39.
---
Leszek Antoni Gacek, Zakład Doświadczalny Instytutu Zootechniki Chorzelów Sp. z o.o. www.sima.of.pl
Artykuł pochodzi z serwisu www.Artelis.pl
