W odpowiedzi na wystąpienie Zarządu KRIR z 13 marca 2023 r. w sprawie możliwości zmiany granic niektórych obszarów Natura 2000, Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska Andrzej Szweda-Lewandowski przedstawił następujące stanowisko:
"Sieć obszarów Natura 2000 funkcjonuje w oparciu o przepisy prawa unijnego, tj. przepisy dyrektywy Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory oraz dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/147/WE z dnia 30 listopada 2009 r. w sprawie ochrony dzikiego ptactwa, w myśl których Polska jest zobligowana, aby wyznaczyć na swoim terytorium obszary Natura 2000. W polskim porządku prawnym ww. przepisy zostały wdrożone za pomocą ustawy o ochronie przyrody, która reguluje zasady wyznaczania i ochrony obszarów Natura 2000, a także przewiduje możliwość zmian granic oraz likwidacji obszaru Natura 2000.
Zgodnie z art. 27a ust. 3 ustawy o ochronie przyrody zmiana granic lub likwidacja obszaru Natura 2000 następuje, jeżeli jest to uzasadnione naturalnymi zmianami stwierdzonymi w wyniku monitoringu i nadzoru, o którym mowa w art. 31 ww. ustawy, oraz po uzyskaniu zgody Komisji Europejskiej.
Zgodnie z wytycznymi Komisji Europejskiej, opartymi o dotychczasowe orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, deklasyfikacja obszaru (tj. jego zmniejszenie albo likwidacja) jest możliwa, gdy jest uzasadniona jedną z poniższych przesłanek:
1) Wykazano tzw. pierwotny błąd naukowy (dany teren nie ma obecnie i nie miał nigdy walorów uzasadniających włączenie go do sieci Natura 2000),
2) naturalne zmiany (naturalne zmiany, np. związane ze zmianami klimatu lub działalnością sił natury, spowodowały utratę walorów danego terenu),
3) konsekwencje związane z zastosowaniem art. 6 ust. 4 dyrektyw 92/43/EWG (realizacja przedsięwzięcia mogącego znacząco negatywnie oddziaływać na obszar Natura 2000).
Szczegółowo powyższe kwestie omówiono w dokumencie roboczym Komisji Europejskiej De-designation of sites or part of sites – Conditions & Justification (Doc Nadeg 19-05-03).
Wobec powyższego należy wskazać, że istnieją wprawdzie procedury umożliwiające zmniejszenie obszaru Natura 2000, a nawet jego całkowitą likwidację, przy czym każdorazowo wymaga to szczegółowego uzasadnienia w odniesieniu do wyżej przedstawionych przesłanek z uwzględnieniem kwestii związanych z zarządzaniem danym obszarem. Należy także podkreślić, że wszelkie zmiany takie wymagają zgody Komisji Europejskiej, która ocenia propozycje w tym zakresie."
- Małgorzata Ramatowska
