Interwencja dotycząca wykluczenia rolników z systemu płatności bezpośrednich z powodu niespełnienia definicji rolnika aktywnego zawodowo

W dniu 12 maja 2016 r. Zarząd KRIR zwrócił się do Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w imieniu rolników, którzy zgłaszają do samorządu rolniczego problem związany z prowadzonym przez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa postępowaniem powodującym wykluczenie ich z systemu płatności za 2015 r. w związku z niespełnieniem definicji rolnika aktywnego zawodowo.

Samorząd rolniczy zwrócił uwagę, że rok 2015 przyniósł wiele zmian w systemie przyznawania płatności bezpośrednich. Jedna z nich była związana z wdrożeniem do naszego obowiązku prawnego art. 9 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady ( UE) nr 1307 z dnia 17 grudnia 2013 r. ustanawiającego przepisy dot. płatności bezpośrednich dla rolników na podstawie systemów wsparcia w ramach Wspólnej Polityki Rolnej. Przepis ten znalazł odbicie w naszej ustawie i rozporządzeniu, a także w formularzu wniosku i instrukcji do jego wypełnienia.

Zgodnie z przekazaną rolnikom przy formularzach wniosku na 2015 r. instrukcją wypełniania wniosku, poinformowano, że płatności bezpośrednie, płatności ONW i płatność ekologiczna (PROW 2014-2020) przysługują rolnikowi, który spełnia warunki rolnika aktywnego zawodowo. Za rolników aktywnych zawodowo uznaje się rolników, którzy otrzymali w poprzednim roku płatności bezpośrednie (finansowane z budżetu Unii Europejskiej) nie przekraczające równowartość w złotych kwoty 5000 euro.

Dalej w instrukcji z 2015 r. zawarto informacje, że co do zasady, za rolników nieaktywnych zawodowo uznaje się osoby które: administrują portami lotniczymi, wodociągami, trwałymi terenami sportowymi i rekreacyjnymi lub świadczą usługi przewozu kolejowego lub usługi w zakresie obrotu nieruchomościami. Osoby te mogą otrzymać wskazane płatności, jeżeli:

1. Roczna kwota płatności bezpośrednich wynosi co najmniej 5% całości przychodów uzyskanych z działalności pozarolniczej w ostatnim roku obrotowym, za który takie dowody są dostępne lub
2. Ich działalność rolnicza nie ma charakteru marginalnego, co będzie ustalane poprzez sprawdzenie czy całość przychodów z działalności rolniczej stanowi co najmniej 1/3 całości przychodów danego podmiotu, lub
3. Ich główną działalność gospodarczą lub przedmiot działalności stanowi wykonywanie działalności rolniczej, co będzie weryfikowane poprzez sadowe i urzędowe rejestry przedsiębiorstw.

Takie informacje przekazywano również podczas kampanii informacyjnej i szkoleń prowadzonych przez pracowników Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa różnych szczebli. Nikt nie zwracał wówczas uwagi na kody PKD. W kampanii 2015 r. wniosek i instrukcja także nie zawierały o nich informacji, w powiązaniu z uznawaniem rolnika za nieaktywnego zawodowo. Podkreślano, że przepis mający wyeliminować tych rolników, którzy nie prowadzą działalności rolniczej na posiadanych gruntach rolnych a korzystają z dopłat, nie dotyczy czynnych rolników posiadających towarowe gospodarstwa.

Do formularza wniosku na 2015 r dodano wadliwie skonstruowany, zdaniem samorządu rolniczego, w świetle obowiązujących przepisów pkt 08 do wypełnienia przez rolnika, potwierdzający że jest rolnikiem aktywnym zawodowo pomimo, że administruje portem lotniczym lub stałymi terenami sportowymi i rekreacyjnymi lub wodociągami lub świadczy usługi przewozu kolejowego lub w zakresie obrotu nieruchomościami.

Pkt 08 w świetle przytoczonych wyżej zapisów w instrukcji do wniosku oraz informacji uzyskanych na szkoleniach, dla rolników, którzy obok prowadzonych i rozwijanych towarowych gospodarstw, prowadzili dodatkową działalność gospodarczą polegającą miedzy innymi na wypożyczaniu w okresie letnim rotacyjnie urządzeń służących do zabawy dla dzieci, czy np. prowadzący doraźnie wycenę nieruchomości, okazał się niezrozumiały i wadliwy. Spowodowane to było tym, że faktycznie prowadzona działalność gospodarcza nie pokrywała się wprost z rodzajami działalności wymienionymi w pkt 08 wniosku, co spowodowało, że w dobrej wierze rolnicy nie odznaczyli odpowiedniego rodzaju działalności. Tym bardziej, że nigdzie nie informowano wówczas o powiązaniu wymienionych we wniosku działalności z kodami PKD. Przy składaniu wniosków również nikt nie zwracał uwagi na kody PKD pomimo, że był to przecież pierwszy rok wdrażania tego warunku.

O zaistnieniu problemu rolnicy dowiedzieli się w IV kwartale 2015 r. Zostali wówczas poproszeni przez pracowników BP ARiMR o dostarczenie dokumentów wynikających z rozporządzenia 1307/2013 potwierdzających, że roczna kwota płatności bezpośrednich wynosi co najmniej 5% całości przychodów uzyskanych z działalności innej niż rolnicza w ostatnim roku obrotowym, dokumentów potwierdzających, że prowadzona działalność rolnicza nie ma charakteru działalności marginalnej oraz, że główną wykonywaną przez nich działalnością jest działalność rolnicza.

Złożone do BP ARiMR dokumenty potwierdzają, że są rolnikami aktywnymi zawodowo. Mimo to, brak postawionego krzyżyka w polu 08, z powodu jak to określają pracownicy Agencji „błędu systemu” dyskwalifikuje takich rolników jako aktywnych zawodowo, a tym samym stanowi przesłankę do wykluczenia z dopłat.

Rozporządzenie nr 1307/2013 daje rolnikowi możliwość otrzymania dopłat po wykazaniu spełnienia warunków określonych w rozporządzeniu, dlatego trudno się zgodzić z faktem, że nie przewidują tego nasze przepisy krajowe. Stoi to w sprzeczności z intencją wprowadzonej w 2015 roku definicji rolnika aktywnego zawodowo, która miała zapobiegać pozyskiwaniu dopłat przez przedsiębiorców, dla których ziemia rolna stanowi jedynie „dodatek” do działalności gospodarczej, a nie wykluczać z systemu płatności bezpośrednich rolników prowadzących gospodarstwa towarowe i uzupełniających dochody działalnością pozarolniczą.

Dziękując ministrowi, że w roku bieżącym doprecyzowano pkt. 08 dot. rolników aktywnych zawodowo wymieniając odpowiednie kody PKD do poszczególnych rodzajów działalności i zwrócono rolnikom uwagę podczas kampanii informacyjnej na zawiłości dot. tego warunku, samorząd rolniczy zwrócił się z  prośbą o wyeliminowanie, w trybie nadzoru, przeszkód dot. „błędu systemu” i umożliwienie indywidualnego rozpatrywania pracownikom Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa wniosków rolników, którzy w 2015 r nie wypełnili pkt 08, a na posiadanych gruntach rolnych rozwijają swoje gospodarstwa rolne.