Płatność rolno-środowiskowo-klimatyczna przyznawana jest rolnikowi (lub zarządcy), który realizuje jedno lub więcej zobowiązań rolno-środowiskowo-klimatycznych i spełnia warunki przyznania tej płatności, określone w:
- Ustawie z dnia 20 lutego 2015 r. o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich z udziałem środków Europejskiego Funduszu Rolnego na Rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020 (zwanej dalej „Ustawą”) oraz w
- Rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 18 marca 2015 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania „Działanie rolno-środowiskowo-klimatyczne” objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020 (zwanym dalej „Rozporządzeniem”).
Zarówno w Ustawie, jak i w Rozporządzeniu, w każdym roku ich obowiązywania dokonywano zmian. W sumie w ciągu ostatnich 5 lat Ustawa zmieniana była 15-krotnie, zaś Rozporządzenie doczekało się dziesięciu zmian.
Posługiwanie się ustawą po tak wielu zmianach znacznie ułatwiło opublikowane w Dzienniku Ustaw (poz. 217 z 2020 r.) Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczpospolitej Polskiej z dnia 13 grudnia 2019 r., zawierające jednolity tekst ustawy, z uwzględnieniem zmian wprowadzanych do grudnia 2019 r. Ostatnia zmiana została wprowadzona ustawą z dnia 23 stycznia 2020 r., tak więc jest to pierwsza zmiana do ogłoszonego tekstu jednolitego ustawy. Czego dotyczą zmiany wprowadzone w 2020 r.:
Tegoroczna zmiana Ustawy dotyczy różnych działań PROW-u 2014-2020 i nie wnosi zmian wpływających bezpośrednio na realizację zobowiązań rolno-środowiskowo-klimatycznych. Warto jednak zauważyć, że ustawa zmieniająca z dnia 23 stycznia 2020 r. wprowadza zmiany również innych ustaw, m.in. ustawy o płatnościach w ramach systemów wsparcia bezpośredniego. W Ustawie znajdujemy m.in. zapis, który wzorem lat ubiegłych, również w 2020 r. wyklucza możliwość złożenia oświadczenia - zamiast wniosku o płatność, jeżeli rolnik wnioskuje o płatność rolno-środowiskowo-klimatyczną lub ekologiczną.
Tak więc beneficjenci tych dwóch działań rozpoczynający bądź kontynuujący podjęte wcześniej zobowiązania, nawet posiadający małe gospodarstwa, co roku składają wniosek o płatność.
Tekst jednolity Rozporządzenia nie został opublikowany w Dzienniku Ustaw, tak więc posługiwanie się tym Rozporządzeniem i jego zmianami wymaga dużej uwagi. Z 39 paragrafów składających się na część normatywną Rozporządzenia z 2015 r. dotychczas zmienionych – jeden raz bądź kilkakrotnie – zostało 27 paragrafów. Zmian dokonano też we wszystkich (8) załącznikach, z czego najwięcej zmian wydaje się być wprowadzonych w załączniku Nr 2: „Wymogi dla poszczególnych pakietów”. Bardzo pomocnym dla doradców rolnośrodowiskowych i rolników, którzy powinni tego Rozporządzenia przestrzegać, może być jego tekst ujednolicony wg stanu z kolejnych lat od 2015 do 2019 roku, pochodzący z Systemu Informacji Prawnej LEX, udostępniony na stronie internetowej ARiMR. Służy on jednak wyłącznie do celów informacyjnych i nie ma mocy prawnej, nie obejmuje przepisów przejściowych oraz ostatniej zmiany Rozporządzenia z dnia 27 lutego 2020 r., opublikowanej w Dzienniku Ustaw poz. 359.
Przejdźmy do zasad wprowadzonych tym ostatnim rozporządzeniem. Rozporządzenie z 27 lutego 2020 weszło w życie 15 marca 2020 r. i będzie miało zastosowanie do zobowiązań rolno-środowiskowo-klimatycznych podjętych w 2020 r. i (przypuszczalnie) w latach następnych. Niektóre z wprowadzonych tam zapisów mają rolę doprecyzowującą, nie zmieniającą zasady realizacji zobowiązań.
Tak jest z pierwszą zmianą zapisów – w §2 Rozporządzenia doprecyzowano wskazanie co do tego, komu przyznaje się płatność rolno-środowiskowo-klimatyczną, poprzez uzupełnienie, że osoba ta ma mieć nadany numer identyfikacyjny, który może być wykorzystany do ubiegania się o przyznanie tej płatności. Nawiązano tu do faktu, że w Ustawie z dnia 18 grudnia 2003 r. o krajowym systemie ewidencji producentów, ewidencji gospodarstw rolnych oraz ewidencji wniosków o przyznanie płatności przewiduje się możliwość nadania numeru identyfikacyjnego temu z małżonków, który dotychczas go nie posiadał, ale o płatność rolno-środowiskowo-klimatyczną może wnioskować tylko jeden z małżonków lub współposiadaczy, ten co do którego współmałżonek lub współposiadacz wyrazili pisemną zgodę.
W §18 doprecyzowano przepis dotyczący przysługującej refundacji kosztów transakcyjnych, poniesionych za sporządzenie dokumentacji przyrodniczej wymaganej z tytułu realizacji pakietów przyrodniczych. Za sporządzenie dokumentacji, na podstawie której rolnik rozpoczyna zobowiązanie w 2020 r., w przypadku działek rolnych w części objętych Planem Zadań Ochronnych lub Planem Ochrony, przysługuje pełna kwota kosztów transakcyjnych. Jedynie w przypadku działek rolnych objętych w całości PZO lub PO kwota ta będzie pomniejszana, jak dotychczas, o 10%.
W §19 rozszerzono wykaz sytuacji, kiedy rolnik lub zarządca we wniosku o przyznanie płatności rolno-środowiskowo-klimatycznej składa oświadczenie, że ma tytuł prawny do gruntów objętych zobowiązaniem, a będących nie tylko, jak dotychczas własnością Skarbu Państwa, ale również: państwowej osoby prawnej (np. park narodowy, różne instytuty, agencje realizujące zadania publiczne), jednostki samorządu terytorialnego (np. gmina, powiat) lub samorządowej osoby prawnej (np. spółka prawa handlowego utworzona przez daną jednostkę samorządu terytorialnego lub też z jej udziałem).
W §21 Rozporządzenia określono rodzaje dokumentów, jakie rolnik realizujący zobowiązania rolno-środowiskowo-klimatyczne powinien przekazywać do biura powiatowego ARiMR. Do dość długiej listy dotyczącej zobowiązań podejmowanych w latach ubiegłych dołączono (ust. 5a) wymóg odnoszący się do sytuacji, kiedy ekspert przyrodniczy (lub doradca rolnośrodowiskowy dla wariantu 4.7) złożył oświadczenie, że grunty zadeklarowane do pakietu przyrodniczego nie są objęte Planem Zadań Ochronnych, ani Planem Ochrony, a ARiMR ustali, że któryś z tych Planów jednak istnieje. W takiej sytuacji ARiMR wzywa rolnika do wprowadzenia stosownych uzupełnień i aktualizacji dokumentów w ciągu 7 dni od doręczenia wezwania. Niemniej jednak, gdy wymagane w tej sytuacji dokumenty zostaną złożone do dnia wydania decyzji w sprawie o przyznanie płatności rolno-środowiskowo-klimatycznej, a będą uznane jako złożone w terminie.
W przedstawionej powyżej sytuacji ekspert przyrodniczy przekazuje rolnikowi zaktualizowaną wg wskazań Agencji wersję oświadczenia:
- o stwierdzeniu na gruntach zadeklarowanych we wniosku o przyznanie pierwszej płatności rolno--środowiskowo-klimatycznej w ramach danego wariantu, w wyniku przeprowadzonej inwentaryzacji występowania siedliska przyrodniczego lub siedliska lęgowego ptaków objętego wsparciem w ramach tego wariantu (nie dotyczy wariantu 4.7.),
- że wymogi realizowanego wariantu nie są sprzeczne z ustanowionymi dla danego obszaru chronionego działaniami obligatoryjnymi (nie dotyczy wariantu 4.7),
- że wymogi realizowanego wariantu są sprzeczne albo nie są sprzeczne z ustanowionymi dla danego obszaru Natura 2000 działaniami fakultatywnymi na zadeklarowanych gruntach, w Planie Ochrony lub w Planie Zadań Ochronnych – w przypadku wariantów pakietu 4 (nie dotyczy wariantu 4.7).
W przypadku stwierdzenia sprzeczności działań fakultatywnych PZO/PO dla tego obszaru Natura 2000 z wymogami rozporządzenia rolno-środowiskowo-klimatycznego ekspert przyrodniczy może uzyskać pisemne potwierdzenie regionalnego dyrektora ochrony środowiska (RDOŚ), który sprawuje nadzór nad danym obszarem Natura 2000, że dany wariant może być realizowany zgodnie z wymogami Działania rolno-środowiskowo-klimatycznego. Wówczas przekazuje on rolnikowi/zarządcy kopię tego potwierdzenia regionalnego dyrektora ochrony środowiska. Bez potwierdzenia RDOŚ wariant taki nie może być realizowany.
Jeżeli w związku ze zmianą oświadczenia, ekspert przyrodniczy stwierdzi potrzebę zmiany w doprecyzowaniu wymogów, należy wprowadzić odpowiednie zmiany w dokumentacji przyrodniczej i w planie działalności rolnośrodowiskowej.
W przypadku, gdy wymagana przez ARiMR zmiana oświadczenia dotyczy wariantu 4.7, oświadczenie składa doradca rolnośrodowiskowy, odnosząc się tylko do zgodności wymogów z działaniami obligatoryjnymi.
Reasumując – w opisanej sytuacji wynikającej z dodania ustępu 5a do treści §21 Rozporządzenia, obowiązkiem rolnika jest posiadanie zaktualizowanej, stosownie do zapisów planu zadań ochronnych lub planu ochrony, dokumentacji przyrodniczej i planu działalności rolnośrodowiskowej. Rolnik składa do biura powiatowego ARiMR:
- oświadczenia eksperta przyrodniczego opisane powyżej w punktach a, b oraz c, lub (dla wariantu 4.7) oświadczenie doradcy rolnośrodowiskowego, oraz
- oświadczenie o uzupełnieniu lub poprawieniu planu działalności rolnośrodowiskowej (dla wszystkich wariantów pakietu 4.) oraz o posiadaniu poprawionej dokumentacji przyrodniczej (nie dotyczy wariantu 4.7).
§22 – dotyczy rolników, którzy nie ubiegają się o przyznanie jednolitej płatności obszarowej. Wykaz oznaczeń wymaganych na materiale graficznym wzbogacony został o zaznaczanie także działek rolnych, do których rolnik nie ubiega się o przyznanie płatności rolno-środowiskowo-klimatycznej.
§33 zawiera przede wszystkim opis sankcji przewidzianych w przypadku stwierdzenia różnych uchybień w realizacji zobowiązań. Dodany ust. 10a zawiera szczegółowe informacje o zakresie uzupełnień wymaganych w przypadku zaistnienia sytuacji określonej w §21.
W planie działalności rolnośrodowiskowej wymagane jest wówczas:
- zamieszczenie informacji o zakazach ustanowionych na obszarach chronionych,
- zamieszczenie wymogów, również tych doprecyzowanych przez eksperta przyrodniczego lub doradcę rolnośrodowiskowego,
Złożenie oświadczenia o posiadaniu w/w dokumentów wymagane jest nie później, jak w terminie składania wniosku o przyznanie kolejnej płatności rolno-środowiskowo-klimatycznej. Sankcje z tytułu nieprzestrzegania zapisów §21 i §33 opisanych powyżej wynoszą od 30% do 50%, a w przypadku powtarzalności, również dodatkowe sankcje z poprzednie lata.
Do wykazu sytuacji, w których sankcja jest naliczana w przypadku powtarzalności uchybienia, dołączono też nieprzestrzeganie wymogów pakietu 1. Rolnictwo zrównoważone – polegające na siewie roślin międzyplonowych po 1 października.
Jak widać - zmiana rozporządzenia dotyczy uwzględnienia w sankcjach nowych sytuacji, a w największym stopniu - zobowiązań w ramach pakietu 4. i związana jest z weryfikacją kwestii istnienia Planów Zadań Ochronnych i Planów Ochrony na obszarach Natura 2000. Warto jeszcze raz podkreślić, że zmiana ta nie dotyczy zobowiązań rozpoczętych przed datą 15 marca 2020 r.
Bożena Krześniak, CDR w Brwinowie
Opracowano na podstawie:
Ustawy z dnia 20 lutego 2015 r. o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich z udziałem środków Europejskiego Funduszu Rolnego na Rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020 (Dz. U. z 2020 r. poz. 217 z późn. zm.) oraz
Rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 18 marca 2015 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania „Działanie rolno-środowiskowo-klimatyczne” objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020 (Dz. U. z 2015 r. poz. 415 z późn. zm.)
Źródło Centrum Doradztwa Rolniczego http://cdr.gov.pl/
